خبری که چند روز گذشته در خبرگزاری‌ها بازتاب یافت رویدادی بسیار باارزش در بخش باستان‌شناسی کشور است و ارزش‌های فرهنگی و تمدنی سرزمین ما را نمایان‌تر می‌سازد. خبر این‌گونه است که: باستان‌شناسان در روزهای پایانی نوزدهمین فصل کاوش در شهر سوخته، پس از 50 سال کاوش‌های ادامه‌دار در این محوطه، برای نخستین‌بار توانستند به یک گل‌نبشته(:لوح) حسابداری مربوط به دوران آغاز ایلامی دست یابند.
این یافته‌ی نو، سندی نوشتاری و یگانه از دوره‌ی شهرنشینی در خاور ایران است. از این‌رو دارای ارزش‌های بسیاری است.
حسین مرادی، باستان‌شناس و معاون هیات باستان‌شناسی شهر سوخته، در ژرفای 4 متری اتاق شماره ۲۷ منطقه‌ی مسکونی محوطه شهر سوخته، در زمان کاوش به این گل‌نبشته رسیده است.
اهمیت گل‌نبشته‌ی یافته شده
اکنون می‌توان پرسید که اهمیت این کشف در چیست؟ منصور سیدسجادی،سرپرست هیات باستان‌شناسی، درباره‌ی کشف گل‌نبشته‌ی حسابداری در شهر سوخته گفته است: «کشف این‌گونه لوح‌ها در مناطق غربی ایران امری عادی است، اما نکته اینجاست که در شرقی‌ترین نقطه دشت لوت و ایران، باستان‌شناسان تاکنون به چنین کشف منحصر به‌فردی دست نیافته بودند»(خبرگزاری ایلنا).
از همه مهم‌تر آن که کشف گل‌نبشته‌ی حسابداری نشان می‌دهد که مردمان تمدن ایلام با شهر سوخته پیوندهای بازرگانی و فرهنگی داشته‌اند. از سوی دیگر، با آن که سیدسجادی پیش‌تر در همایش باستان‌شناسی جنوب خاوری به جامعه‌ی باستان‌شناسی نوید داده بود که «در آینده‌ی خیلی نزدیک رویداد مهمی رخ خواهد داد و هیات باستان‌شناسی به این کشف دست خواهد یافت»، باز چنین کشف مهمی همه را شگفت‌زده کرد.
به گفته‌ی سرپرست هیات باستان‌شناسی شهر سوخته، «در شرق دشت لوت و در خاک ایران و یا خاک افغانستان و یا پاکستان تاکنون هیچ اثر نوشتاری این چنینی پیدا نشده است؛ به صورت استثنایی یک قطعه نوشتاری پیش‌تر توسط دکتر مجیدزاده، باستان‌شناس، پیدا شده بود اما متن آن که یک نوع خط هندسی بود که قابل خواندن نبود»(خبرگزاری تسنیم).
ویژگی گل‌نبشته‌ی کشف شده
لوح حسابداری که در شهر سوخته به‌دست آمده است ویژگی‌های درخور توجهی دارد. این لوح ۱۱سانتی‌متر درازا و ۷سانتی‌متر پهنا دارد و شامل دو گونه علامت است. یکی از علامت‌ها خطوطی هستند که نشانگر نوع کالای فرستاده شده همراه لوح است و دیگری سلسله شکل‌های مستطیلی عمق‌دار که نشان از شمار کالای فرستاده شده دارند، که تاکنون برای باستان‌شناسان یابنده‌ی لوح ناآشنا است. مهم‌ترین نکته در ساختار این گل‌نبشته اثر مهر استوانه‌ای فرستنده بر روی جلد خام قدیمی آن است که در واقع به مانند امضای امروز ما برای تایید بوده است (خبرگزاری تسنیم).
برپایه‌ی ساختار این مهر، روشن است که مردم در آن دوره از سیستم حسابداری ۱۰ گانی استفاده می‌کردند، وارون(:برخلاف) سومری‌ها که سیستم حسابداری آن‌ها برپایه‌ی نظام ۶۰ گانی بوده است. باستان‌شناسان می‌گویند: این اثر تنها دارای اعداد و ارقام حسابداری بوده و بدون هرگونه نوشته‌ای دیگر است و هرچند یک تکه از گل‌نبشته شکسته است اما برپایه‌ی شواهد و نشانه‌ها به‌روشنی پیداست که تکه شکسته شده نیز دربردارنده‌ی اعداد و ارقام بوده و نوشتاری ندارد.
گفتنی است که حسابداری در جهان نزدیک به ۶۰۰۰ سال دیرینگی دارد و پیشینه‌ی حسابداری در ایران نیز به نخستین تمدن‌هایی برمی‌گردد که دراین سرزمین پا گرفته‌اند. اسناد حسابداری به‌دست آمده با ۲۵ سده دیرینگی، گواه بر پیشرفت این دانش در ایران باستان است.
فراهم آوردن مستندات علمی
سیدسجادی گفته است: «هم‌اکنون و در روزهای پایانی کاوش و پژوهش فصل نوزدهم در پایگاه شهر سوخته مشغول ثبت، ضبط و آماده‌سازی مستندات و گزارش کار هستیم و کار حفاری در سه گمانه اصلی در منطقه مسکونی به اتمام رسیده است»(خبرگزاری ایلنا).
اما گویا گروه کاوش‌گر باستان‌شناسی در این منطقه، با وجود به‌دست آوردن چنین کشف مهم و یگانه‌ای، با کمبود شدید اعتبارات مالی روبه‌رو است! برای همین است که سیدسجادی می‌گوید: «کشف این لوح در فضای سه در چهار متری اتفاق افتاد و ما علاقه‌مند بودیم در صورت تامین اعتبارات لازم در همین سال جاری با گسترش حفاری‌ها در این منطقه به بررسی‌های لازم می‌پرداختیم، اما به دلیل محدودیت‌های مالی که یک مساله و معضل همیشگی بوده است این امکان وجود ندارد»(خبرگزاری تسنیم).
شهر سوخته
شهر سوخته با پنج هزار سال پیشینه‌ی تاریخی و تمدنی، از باارزش‌ترین پهنه‌های شهرنشینی باستانی در فلات ایران است که در 60 کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان جای دارد و سال 1393 به نام سایت فرهنگی در یونسکو ثبت جهانی شد.
تا پیش از این نیز، آثار مهمی از شهر سوخته کشف شده که از شمار آن‌ها به جمجمه جراحی‌شده یک دختر 13 ساله، چشم مصنوعی زنی نزدیک به 28 تا 32 ساله که جنس آن ترکیبی از قیر طبیعی و نوعی چربی جانوری و سیم‌های ریز طلایی شبیه مویرگ‌های چشم است، خط‌کشی ساخته‌شده از چوب آبنوس به درازای 10 سانتی‌متر که تا دقت یک میلی‌متر را اندازه‌گیری می‌کند، تخته نردی از چوب آبنوس با 60 مهره و جامی سفالین با طراحی یک بز درحال حرکت که کهن‌ترین انیمیشن جهان لقب دارد، می‌توان اشاره کرد.
خبرنگار امرداد: سپینود جم
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر