زندگی ايرانيان از ديرباز همراه با جشن و پايکوبی بوده است و همواره برای هر پديده سودمندی جشنی بر پا ميكردند. در گاه شمار ايرانيان باستان، هر روز از ماه نام ويژه ای داشت. هرگاه نام اين روزها با نام ماه برابر می شد جشنی بر گزار می شد که در آن با آيين هايی به شادی پرداخته و با خوراک های خوشمزه از همديگر پذيرايی می كردند.
مهرگان يا جشن مهر پس از نوروز بزرگترين جشن ايرانيان است که در مهر روز آغاز و به درازای (مدت) شش روز برگزار می‌شود. مهر روز برابر است با شانزدهم ماه مهر در گاه شمار ايران باستان که هر ماه آن دارای سی روز بوده است، و برابر است با دهم ماه مهر در گاه شمار کنونی که شش ماه نخست آن هر ماه دارای سی و يک روز، پنج ماه پس از آنها هر ماه دارای سی روز، و ماه پايانی آن دارای بيست و نه يا سی روز است. نخستين روز جشن، مهرگان همگانی و واپسين (آخرين) روز آن مهرگان ويژه ناميده می‌شود. مهر يا ميترا در زبان پارسی به آرش (معنی) فروغ، روشنايی، دوستی، پيوستگی، پيوند، و مهربانی است.
پيشينه جشن مهرگان به بيش از 4000 سال پيش باز می گردد. از داستان شاهنامه فردوسی پيداست که ديرينگی اين جشن دست کم به دوران شاهان باستانی چون فريدون باز می‌گردد. هنگامی که فريدون بر ضحاک ماردوش چيره گشت و آن اهريمن را به بند کشيد، مردم که از دست آن ستمگر رها شدند، به پاس اين پيروزی جشنی برپا کردند.
پيشينه جشن مهرگان به بيش از 4000 سال پيش باز می گردد. از داستان شاهنامه فردوسی پيداست که ديرينگی اين جشن دست کم به دوران شاهان باستانی چون فريدون باز می‌گردد. هنگامی که فريدون بر ضحاک ماردوش چيره گشت و آن اهريمن را به بند کشيد، مردم که از دست آن ستمگر رها شدند، به پاس اين پيروزی جشنی برپا کردند.
به روز خجسته سرِ مهـر مـاه --------- به سر بر نهاد آن کـيانی کلاه
زمانه بی اندوه گشت از بدی --------- گرفتنـد هـر کـس ره بخــردی
دل از داوری‌هــا بپــرداختنـــد -------- به آيين يکی جشن نو ساختند
نشستنـد فـرزانگـان شـادکـام -------- گـرفتند هر يک ز ياقـوت جـام
میِ روشن و چهره ی شاه نو -------- جهـان نو ز داد از سرِ مـاه نـو
بفــرمــود تـا آتـش افـروختنــد --------- همه عنبر و زعفران سوختند
زمانه بی اندوه گشت از بدی --------- گرفتنـد هـر کـس ره بخــردی
دل از داوری‌هــا بپــرداختنـــد -------- به آيين يکی جشن نو ساختند
نشستنـد فـرزانگـان شـادکـام -------- گـرفتند هر يک ز ياقـوت جـام
میِ روشن و چهره ی شاه نو -------- جهـان نو ز داد از سرِ مـاه نـو
بفــرمــود تـا آتـش افـروختنــد --------- همه عنبر و زعفران سوختند
از داستان شاهنامه اين چنين برداشت می‌شود که زمان برگزاری جشن مهرگان در آغاز ماه مهر بوده است. برگزاری جشن مهرگان در آغاز ماه مهر، دست کم تا پايان دوره هخامنشيان و شايد هتا (حتی) در دوره اشکانيان نيز انجام می شده است، ولی از آن پس، جشن مهرگان در مهر روز از ماه مهر برگزار می‌شود.
آنگونه که از نگاره‌ها و بن مايه های باستانی و نوشته‌های تاريخ دانان و دانشمندان کهن مانند فردوسی دريافته می‌شود، مردم در اين روز تا جاييکه شدنی بود ( تا حد امکان) با جامه‌های ارغوانی و با ارمغانی (هديه ای) در دست گرد هم می‌آمده‌اند.
خوان مهرگانی را که از پارچه‌ای ارغوانی بود با گل‌های گوناگون آذين می‌کردند و گونه‌هايی از ميوه‌های پاييزی با برتری (ترجيحاً به) رنگ سرخ را به آن می‌افزودند. ميوه‌هايی مانند: سنجد، انگور، انار، سيب، بِه، ترنگ (ترنج) يا بالنگ، انجير، بادام، پسته، فندک (فندق)، گردو، کُـنار، زالزالک، ازگيل، خرما، خرمالو، و بوداده‌هايی همچون تخمه و نخود.
آنگونه که از نگاره‌ها و بن مايه های باستانی و نوشته‌های تاريخ دانان و دانشمندان کهن مانند فردوسی دريافته می‌شود، مردم در اين روز تا جاييکه شدنی بود ( تا حد امکان) با جامه‌های ارغوانی و با ارمغانی (هديه ای) در دست گرد هم می‌آمده‌اند.
خوان مهرگانی را که از پارچه‌ای ارغوانی بود با گل‌های گوناگون آذين می‌کردند و گونه‌هايی از ميوه‌های پاييزی با برتری (ترجيحاً به) رنگ سرخ را به آن می‌افزودند. ميوه‌هايی مانند: سنجد، انگور، انار، سيب، بِه، ترنگ (ترنج) يا بالنگ، انجير، بادام، پسته، فندک (فندق)، گردو، کُـنار، زالزالک، ازگيل، خرما، خرمالو، و بوداده‌هايی همچون تخمه و نخود.
از ديگر خوراکی‌های خوان مهرگانی نان ويژه ای بود که از آميختن آرد هفت گونه دانه ها (حبوبات) و غله‌های گوناگون مانند گندم، جو، برنج، نخود، دانژه (عدس)، ماش، و ارزن آماده می‌گرديد.
از آيين های جشن مهرگان، برافروختن آتش در آتشدانی ها و سوزاندن خوشبو کنندهايی همچون اسپند، زَفَران (زعفران)، و اَنبر (عنبر)، و نيز گياهانی که شَوَند (موجب) خروشان شدن آتش می‌شوند، بوده است.
مردم پس از خوردن خوراکی ها و نوشيدنی های گوناگون، همراه با خُنيا (موسيقی) به جشن و پايکوبی گروهی می‌پرداختند و آواز می خواندند. در پايان، در کنار آتش دست های همديگر را به گرمی می فشردند و بر پيمان دوستی و مهربانی با يکديگر پافشاری (تاکيد) می کردند.
مردم پس از خوردن خوراکی ها و نوشيدنی های گوناگون، همراه با خُنيا (موسيقی) به جشن و پايکوبی گروهی می‌پرداختند و آواز می خواندند. در پايان، در کنار آتش دست های همديگر را به گرمی می فشردند و بر پيمان دوستی و مهربانی با يکديگر پافشاری (تاکيد) می کردند.
جشن باستانی مهرگان را به همه دوستداران تاريخ و فرهنگ ايران بزرگ شادباش می گويیم!
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر