نمرود داغ نام مجموعه‌ای باستانی در جنوب خاوری ترکیه و در نزدیکی شهر آدیامان در 700 کیلومتری مرز ایران است که تاریخ آن به دوران پادشاهی کوماژن و حکومت آنتیوخوس اول کوماژن (نزدیک به 36-69 پ.م) بازمی‌گردد. مجموعه آثار به دست آمده در این گستره دربرگیرنده تندیس‌ها، استل‌ها و سازه‌هایی است که همگی از برگزاری آیین‌های تشریفاتی گوناگون در این مجموعه باستانی خبر می‌داده‌اند.
جدای از ارزش باستان‌شناختی این آثار، آنچه که در نمرود داغ اهمیت دوچندانی دارد درهم‌تنیدگی هنر هلنیستی (باختری) و هنر هخامنشی (خاوری) است که به وضوح در این گستره باستانی قابل پیگیری است.
این پیوند فرهنگی-هنری باختر و خاورِ دنیای باستان کمابیش در همه آثار شناخته شده در این مجموعه قابل بررسی بوده و بیانگر این حقیقت است که اگرچه نمرود داغ چند صد سال پس از سقوط شاهنشاهی هخامنشی ایجاد شده، تأثیر عناصر هخامنشی در ابعاد گوناگون هنری، فرهنگی و آیینی آن انکارناپذیر است. هدف از نوشتار پیش رو، واکاوی این پیوند فرهنگی-هنری از راه معرفی آثار موجود در نمرود داغ به طور خلاصه و اهمیت آن در هستی‌بخشی به حکومت‌هایی چون کوماژن است که برای مدتی کمابیش طولانی بین دو ابرقدرت آن زمان یعنی رومیان و اشکانیان به زندگی سیاسی خود ادامه دادند.
پادشاهی کوماژن و مجموعه نمرود داغ
با فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی در سال 330 پ.م به دست اسکندر مقدونی و روی کار آمدن سلوکیان در سال 312 پ.م، آسیای صغیر (آناتولی یا همان ترکیه امروزی) دستخوش دگرگونی‌های سیاسی و فرهنگی مهمی شد و موجی از یونانی‌مآبی در سرتاسر این منطقه و همچنین در ایران شکل گرفت که تا سده‌ها پس از آن در ابعاد گوناگون فرهنگی و هنری قابل پیگیری است. گمان می‌رود که این یونانی‌مآبی می‌بایست منجر به زدودن عناصر فرهنگی دوران هخامنشی شده باشد. بااین‌حال، یافته‌های باستان‌شناختی وارون این امر را نشان می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از فرمانروایان سلسله‌های مستقل و نیمه‌‌مستقلی که پس از فروپاشی هخامنشیان در آسیای صغیر شکل گرفت، تلاش می‌کردند تا به گونه‌ای نسب خود را به هخامنشیان رسانده و پیوند خود را با نیاکان پارسی خویش نگاه دارند (1). پادشاهی کوماژن یکی از همین سلسله‌ها بود که در سال 163 پ.م به دست فرماندهی یونانی به نام بطلمیوس با شورش در برابر شاهان سلوکی پایه‌ریزی شد. چهارمین فرمانروا از این دودمان، شخصی به نام آنتیوخوس اول بود که در ساموسات (نزدیک سامسات امروزی) به تخت پادشاهی نشست. دوران فرمانروایی آنتیوخوس هم‌زمان با کشورگشایی اشکانیان در خاور و قدرت‌گیری امپراتوری روم از سوی باختر بود.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «نمرود داغ؛ فرهنگ و هنر هخامنشی در دوران هِلنیسم»، به قلم نیکنام نجیب، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی ششم (تاریخ و باستان‌شناسی) امرداد شماره‌ی 494 بخوانید.
خبرنگار امرداد: سپینود جم
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر