تاریخ و فرهنگ ایران - آتشکده کرکویه، فروغی جاویدان در سرزمین رستم

آذرماه، یادآورِ فروغ مینوی است. از ژرفای خاکِ کهنِ ایران تا برترین بلندای اندیشه، همواره آتش و روشناییِ آن، نمادِ راستی، پاکی و پیوند میان آدمی و اهورامزدا بوده است. در خانمان و دل مردمان، اخگری نیاکانی از فروغ اهورایی برپاست که نه باد خاموشش تواند کرد و نه روزگار از یادش تواند برد. آذرگان، جشنِ سپاس از این فروغ است؛ یادکردِ آتشی که نماد جان و روانِ روشنی‌جوی منِ ایرانی است.

در پهنه‌ی گسترده‌ی ایران، کمتر سرزمینی چون سیستان، چنین در آغوش آتش و باد و خاک زیسته است. آن‌جا که آفتاب بر نمکزار می‌تابد و ریگزارها از گرمای جان‌بخش لبریز می‌شوند، هنوز فروغی از دل خاک برمی‌تابد؛ فروغی که گویی بازمانده‌ی نیایش‌های هزارساله‌ی مردمانِ راستی‌کیش است. در میانه‌ی دشتِ زرنگ و هامون، آتشکده‌ای کهن برپاست که زمانه نتوانسته یادش را بزداید: کرکویه، یادگار آتشِ پیروز بهرام. می‌گویند در روزگارِ کیخسرو، روشناییِ ایزدی‌اش زبانه کشید و نخستین اخگر آتشِ کرکویه بر خاک تابید. از آن پس، هزاران سال است که باد بر برج‌های فروریخته‌اش می‌وزد و آواز نیایش موبدان را در گوش زمان می‌پیچاند.

آتشکده‌ی کرکویه، تنها بنایی از خاک و آجر نیست، نیایشگاهی است که در آن جان‌مایه‌ی پهلوانی، دانش و دین درهم آمیخته است. اینجا، آتش نمی‌سوزد، می‌زید، روشنی می‌بخشد و گرم می‌کند؛ چون روانِ گرشاسبِ پهلوان، چون یادِ رستمِ دستان و چون آوازِ فردوسی که از ژرفای سده‌ها هنوز در گوش جانِ ایرانی می‌پیچد. در کرکویه، هر سنگی گواه راستی است، هر بادِ وزان، پیام‌آور فروغ و هر خشت، تکه‌ای از تاریخ ایران.

باشد که هر سال، چون سومین روز از ماه آذر فرا می‌رسد، ما نیز در درون خویش آن آتشِ پاک را دوباره برافروزیم، فروغش را پاس بداریم و به یاد آوریم که جان ایرانی، از فروغ اهورایی برآمده است و با روشنایی پایدار می‌ماند.

آتشکده‌ی کرکویه از کهن‌ترین نیایشگاه‌های ایران باستان است که در سرزمین سیستان، در بخش هیرمند، هنوز پایدار مانده است. دیرینگی آن را به روزگار هخامنشی و ساسانی بازمی‌برند و آن را نه‌تنها بنایی دینی، بلکه نشانه‌ای از شکوه فرهنگی، هنری و مینَوی ایرانی می‌دانند.

آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «آتشکده کرکویه، فروغی جاویدان در سرزمین رستم»، به خامه‌ی بابک سلامتی، که در تازه‌ترین شماره امرداد چاپ شده است.

متن کامل این نوشتار را در رویه پنجم (اندیشه) شماره 508 امرداد بخوانید.

خبرنگار امرداد: سپینود جم