زندهیاد شاپور شهبازی، باستان شناس، تاریخنگار، زبانشناس و شاهنامهپژوه پرآوازهی ایرانی است که در دانشگاههای ایران، آلمان و ایالت متحده آمریکا به سخنرانی، تدریس و چاپ کتاب در زمینهی ایران باستان بهویژه دوران شکوهمند هخامنشی پرداخته است.
شادروان استاد شهبازی در سیزدهم شهریور ماه 1321 خورشیدی، در شهر شیراز و محلهی قصردشت زاده شد و به انگیزهی زادروز این بزرگمرد که پرده از تاریکیهای تاریخ باستانی ایران برداشت و با روشنگریهای خویش راه را برای پژوهشگران و نویسندگان ایرانی و باختری (غربی) پس از خود هموار ساخت به معرفی یکی از مهمترین و ارزندهترین کتابهای او که تاریخ ساسانیان نام دارد، میپردازیم.
نخست در پشت پوشینه (جلد) کتاب میخوانیم:
کتابی که در دست دارید، نتیجهی هفت سال پژوهش پیاپی نویسنده آن در تاریخ ساسانیان است که به دو منظور نوشته شده است: نخست شناساندن وجهی از وجوه کتاب تاریخ طبری، دو دیگر روشنتر کردن آن دوره تاریخی در پرتو سرچشمههای (منابع) دیگر و پژوهشهای تاریخنگاران متاخرتر.
طبری تاریخ ساسانیان را به گونهی جزیی از تاریخ عمومی و در خلال روایات مربوط به تیرههای (قومها) گوناگونی آورده است که از اواخر دوره «ملوک الطوایف» تا روی کار آمدن اسلام در این سرزمین میزیستهاند.
نویسنده خود دربارهی اهمیت کارش چنین میگوید: آرمان من این بوده است که با توجه به پژوهشهای تاریخی و زبانشناختی و باستانشناختی یکسد ساله گذشته، سخنان طبری را در باب تاریخ ساسانیان یک جا گردآورم و به دقت هر چه تمامتر به پارسی برگردانم و با توضیحات کامل به دست خوانندگان بسپارم تا همارزش واقعی کار طبری روشن شود و هم با آنچه دانش کنونی دربارهی ساسانیان آشکار کرده است بازگفت (نقل) روایات کهن در سخنان وی را بسنجم و توضیحی بر مطالبی که به کوتاهی آورده بیفزایم، یا در مواردی نادرستیهایی را که از اسناد دیگر به نوشتهی وی راهیافته بازنمایی و تصحیح کنم.
کتاب تاریخ ساسانیان در برگیرندهی موارد زیر است:
دیباچه
1- هدف و شیوه این تحقیق
2- زمینه تاریخی
3- طبری و تاریخ او
4- نگاهی به منابع تاریخ دوره ساسانی
ترجمه متن طبری
تعلیقات
گزیده مراجع
الف) مراجع اصلی
ب) مراجع کمکی
نمایه
تصاویر.
اما شادروان پروفسور شاپور شهبازی به انگیزهی دانش گسترده، سختکوشی و مهمتر از همه، شناخت او از متن یعنی این که متن را به خوبی میشناخت و سره را از ناسره تشخیص میداد و همچنین آشنایی با دانش باستانشناسی و زبانشناسی و با ژرفنگری و تجزیه و تحلیل دادهها، توانسته است به خوبی تاریخ دوران ساسانیان را روایت کرده و اثری یگانه و ماندگار را بیافریند که برای همه نویسندگان، پژوهشگران و علاقمندان به دوران شکوهمند ساسانی در ایران و برون از مرزهای ایران نهتنها سودمند باشد، بلکه بدان نیازمند بوده و مورد استناد همه کارشناسان است.
از سویی، زندهیاد استاد شهبازی به انگیزه چیرگی به زبانهای انگلیسی، آلمانی، پهلوی ساسانی، آرامی و غیره در این دفتر ارزشمند از سرچشمههای گوناگون زبانهای دیگر بهره برده است و همین ارزش کار او را دوچندان کرده است.
دیگر موردی که بر اهمیت بیش از پیش کتاب تاریخ ساسانیان میافزاید و مورد استناد همه کارشناسان بوده و هست و خواهد بود بهرهگیری از همه نوشتهها و دیدگاههای کهن از تاریخ طبری، بلعمی،مسعودی، دینوری و … تا نوشتههای ارمنی، سریانی، مسیحی و هر متنی که درباره این دوره از تاریخ ایران نگاشته شده، است.
شاهنامه فردوسی نیز از جایگاه والایی در این کتاب برخوردار است و هر جا نیاز بوده از آن دفتر سودمند بهره برده شده است.
آنچه کتاب تاریخ ساسانیان را ارزشمندتر کرده، بهرهگیری از همه نوشتهها، جستارها و کتابهایی است که باختریان از یک سد سال گذشته تا زمان چاپ کتاب در این زمینه نگاشته اند. از جمله آثار نولدکه،کریستن سن،مری بویس و غیره است. همچنین سکه شناختی نیز در این کتاب از جایگاه بالایی برخوردار است. و همه اینها بیانگر دانش گسترده،پشتکار بالا و ژرف نگری و نگاه عمیق او به تاریخ ایران باستان است.
باید دانست زنده یاد استاد شهبازی هرکجا نیاز بوده نوشتارهای کهن و نوین را تجزیه و تحلیل کرده و درستی یا نادرستی آن ها را آگاهانه و عالمانه بازگفته است.
شادروان پروفسور شهبازی با نگاهی ریزبینانه و موشکافانه در کتاب تاریخ ساسانیان دست به نگاشتن تاریخ یکی از مهمترین دوران باستانی ایران زده و خواننده را با فراز و نشیبهای این دوران آشنا کرده است. همچنین همانگونه که استاد در تاریخ هخامنشیان پرآوازه و زبانزد همه کارشناسان ایرانی و باختری است و دست به نظریه پردازیهای عالمانه زده، در تاریخ ساسانیان نیز با قدرت تخیل بالا و نظریه پردازیهای عالمانه خود راه را برای خواننده باز کرده و گشوده است. باید دانست استاد شهبازی در دوران ساسانیان نیز از کارآزموده و چیرهدستترین کارشناسان جهان است و کتاب تاریخ ساسانیان پیشکشی است بر هر آنکس که دنبال حقیقت است و جوینده دانش. و به دید نگارنده یک سر و گردن از همه کتابهایی که تا کنون به زبان پارسی چاپ شده و نگارنده از آن آگاه است و خوانده، بالاتر و برتر است.
کتاب تاریخ ساسانیان (برگردان بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و سنجش آن با تاریخ بلعمی) ترجمه، تحقیق و تعلیقات از شاپور شهبازی در مرکز نشر دانشگاهی در سال 1389 خورشیدی به چاپ رسیده است و امیدواریم خانواده بزرگ شهبازی همانند دیگر آثار استاد بتوانند بزودی به چاپ دوباره آن همت گمارند.
شاپور شهبازی در شهریورماه 1321 خورشیدی، در شهر شیراز زاده شد و در تیرماه 1385 خورشیدی، بر اثر سرطان معده درگذشت و پیکر پاکش در بخش نامآوران (مشاهیر)مجموعه تاریخی و فرهنگی آرامگاه حافظ شیرازی به خاک سپرده شد.
روانشان شاد و سرای روشنایی جایگاهشان باد. ایدون باد، ایدون ترج باد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر