عمارت کلاه فرنگی بندرعباس

تارنمای امرداد - یوسف ملایی

ویران کردن گور فرنگ در بندرعباس که گویی در دل شهر نیز به همین نام شناخته می‌شود نشانه‌ای از کم مهری  به جاذبه‌های گردش‌گری است. در خور گورسوزان این شهر، که جای سوزاندن لاشه‌ی «گورها» بوده است می‌شد نمادی نصب کرد و به توانایی‌های جذب گردشگران  یاری رساند. اینک این خور، با حجم زیادی فاضلاب گلوی جاذبه‌‌ی گردش‌گری ساحل و دریا را می‌فشارد و دریا از درد سرخ و کبود می‌شود اما کسی با آن هم‌دردی نمی‌کند.

ناروشنی تکلیف عمارت کلاه فرنگی بندرعباس نیز این روزها بالا گرفته است و وضعیت بسیار ناگواری دارد. در این گزارش به دیگر کلاه فرنگی‌های کشور و واپسین وضعیت این عمارت در مرکز استان هرمزگان پرداخته شده است.

عمارت کلاه فرنگی شیراز؛ کهن‌ترین گنج‌خانه‌ی (:موزه) استان فارس

عمارت کلاه فرنگی شیراز در باغ نظر، میان سروهای آزاد، درخت‌های نارنج و سازه‌ای با معماری ایرانی ساخته شده‌است. ساختمان کلاه فرنگی را کریم خان زند برای پذیرایی از مهمانان و نمایندگان خارجی ساخته بود. هم اینک گنج‌خانه‌ی پارس در این عمارت جای دارد.

عمارت کلاه فرنگی قزوین؛ کاخ موزه‌ی چهلستون 

کلاه فرنگی از کاخ‌های دوران پایتختی قزوین در میان  باغی بزرگ جای  دارد این عمارت به گنج‌خانه‌ی چهلستون نامور است.

عمارت کلاه فرنگی بیرجند؛ سازه‌ای کهن و ارزشمند

این ارگ متعلق به امیر علم خزیمه بوده است که به فرماندارى بیرجند سپرده شد و سازمان میراث فرهنگى این سازه را به عنوان یک عمارتی کهن و ارزشمند به ثبت رسانده است.

عمارت کلاه فرنگی شوشتر؛ اثر ثبت شده‌ی ملی

این سازه‌ی برج مانند، هشت گوشه است و از سطح زمین، چهار متر بلندا دارد.  بلندای برج نیز نزدیک به هفت متر است و  در کنار رود کارون و نزدیک به «بندمیزان» در شهرستان شوشتر جای دارد.

کلاه فرنگی سورمق؛ جایی برای تفریح شهروندان و مسافران

کلاه فرنگی سورمق سازه‌ای بسیار زیبا از آثار روزگار قاجاریه است. درباغچه‌ای در محوطه‌ی پیرامون عمارت کلاه فرنگی، آلاچیق‌هایی گذاشته شده است که از آن‌ها به عنوان  چایخانه، و جایی برای  پذیرایی و تفریح شهروندان استفاده می‌شود.

کلاه فرنگی حاج وکیل اراک؛ اثری ملی

این بنا یک شرکت تجاری انگلیسی (سویسی الاصل) به نام زیگلر بود که پس از فروپاشی 0:انحلال) بخشی از آن از سوی یکی از ثروتمندان شهر اراک به نام حاج محمدحسین میثمی وکیل خریداری شد و از آن پس به نام قلعه‌ی حاج وکیل نام‌ور شد.

عمارت کلاه فرنگی گیلان؛ مرکز آموزش هنرهای سنتی

 این سازه در گذشته جای سکونت تابستانی حکام و فرمانداران شهر بود که با توجه به دگرگونی شرایط اجتماعی جامعه مورد بهره‌برداری‌های گوناگونی مانند خانه‌ی شطرنج شهر و رستوران پارک قرار گرفت. سپس از سوی میراث فرهنگی گیلان به مرکز آموزش هنرهای سنتی استان دگرگون شد.

عمارت کلاه فرنگی بندرعباس، پشت درهای بسته

در رخدادی بی‌مانند و بی‌پیشینه؛ بیش از یک دهه است که حوزه‌ی علمیه بندرعباس، اجازه‌ی بازدید هیچ مسوول، گردشگر و شهروندی از عمارت کلاه فرنگی این شهر را به شوند (:دلیل) مالکیت آن نمی‌دهد. شوربختانه در اقدامی غیر فرهنگی، روی سردر سنتی این اثر تاریخی، سر در آلومینیومی نصب شده است. مردم و حتا مدیران میراث فرهنگی برای بازدید از این عمارت با پاسخ «اثری که مد نظر شماست اینجا نیست» روبه‌رو می‌شوند. زندانی کردن یک اثر تاریخی، پشت درهای بسته رخدادی شگفت است که دیگر مسوولان مانند استاندار، امام جمعه و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و حتا شورای شهر برای آزادی آن، پا پیش نمی‌گذارند. به گونه‌ای که با پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری هرمزگان، برای ایجاد گنج‌خانه‌ی (:موزه) نسخه‌های خطی قرآن، کتاب‌خانه‌ی حوزه علمیه و دیگر کارهای فرهنگی برای خود حوزه علمیه همرایی (:موافقت) نمی‌شود. به گفته‌ی مسوولان میراث فرهنگی چند بار بودجه بازسازی این اثر آمده است ولی با جلوگیری از بازدید و بررسی‌های ما اعتبار بازسازی سازه در جای دیگری هزینه شده است.

عمارت کلاه فرنگی بندرعباس؛ گمرک کهن و تاریخی  این شهر و تجارت‌خانه داخلی و خارجی بوده است. این ساختمان به‌گفته‌ای از پیش از روزگار قاجار برجای مانده است و در سال ۱۱۱۰ مهی (:قمری) از سوی هلندی‌ها ساخته شده است. این سازه، دژی با ۱۶ برج و سه دروازه داشته است. از آنجا که ساخت این سازه از معماری اروپایی آن زمان تاثیرگرفته، به عمارت کلاه فرنگی نام‌ور است. این عمارت روبه روی اسکله‌ی قدیمی بندرعباس در بلوار طالقانی(ساحلی) جای دارد. عمارت کلاه فرنگی دارای طبقه‌ی همکف برای نگه‌داری کالا، طبقه‌ی دوم با کاربری تشکیلات اداری و سکونت و دو حیاط بزرگ در شمال و بخش باختی سازه و چندین آب‌انبار است. بر فراز طبقه دوم ساختمان هشت‌گوشه‌ای از چوب ساخته شده است که در میان آن گنبدی مخروطی شکل جای دارد. گنبد عمارت مانند کلاهی است که در آن روزگار اروپاییان (فرنگی‌ها) بر سر می‌گذاشتند. از همین‌روی آن بخش از ساختمان به کلاه فرنگی نام‌ور شد و کم‌کم  کلاه فرنگی به همه‌ی عمارت گفته شد. پس از آن‌که هلندی‌ها از ایران بیرون رفتند این ساختمان تا مدت‌ها به عنوان مرکز حکومت بود. در سال 1319 مهی برابر با 1900 میلادی با بنیان‌گذاری اداره‌ی گمرک بندرعباس، بخشی از آن به گمرک واگذار شد. این عمارت  25 آبان‌ماه 1384 خورشیدی به شماره‌ی 13835 ثبت ملی شد و هم‌اکنون در مالکیت حوزه علمیه‌ی بندرعباس است.