رود گاماسیاب در شمال خاوری خود، پهنه‌ای باستانی را می‌نگرد. مردمانی که هزاره‌های پیش در کنار این رود خروشان و زندگی‌ساز رَخت افکندند و تمدن خود را پایه ریختند، دیرینگی‌ای 7500 ساله دارند. آنجا را «گودین‌تپه» می‌نامند.
گودین‌تپه در شمال دره‌ی کنگاور، در استان کرمانشاه و نزدیک به روستایی به همان نام است و جایگاهی که از آن آثاری از گذشته‌های بسیار دور پیشاتاریخی به‌دست آمده است و گواه‌های فراوانی از فروغ زندگی در آن سپیده‌دم‌های شکل‌گیری تمدن‌ها دارد.
دیرینگی هزاره‌ای گودین‌تپه از آن پهنه‌ای مهم و باارزش در بررسی‌های باستان‌شناختی ساخته است و جایی که می‌توان نشانه‌هایی از زندگی مردمان گوشه‌ای از فلات ایران برای پی‌افکنی تمدنی درخشان، یافت. در آغاز دهه‌ی چهل خورشیدی بود که باستان‌شناسان کانادایی و ایرانی، به‌سرپرستی «کایلر یانگ» دست به کاوش‌های علمی در گودین‌تپه زدند و هم‌چنان که بخش‌های دیگر آن گستره را می‌کاویدند، نگاه ویژه‌ای به گودین‌تپه داشتند و می‌دانستند در قلمرویی کار و کوشش علمی می‌کنند که در دل خود رازهایی باستانی و پیشاتاریخی نهفته است. باستان‌شناسان پنج لایه‌ی تاریخی را در گودین‌تپه یافتند. کهن‌ترین لایه 7500 سال دیرینگی داشت و به دورانی بازمی‌گشت که هنوز مانده بود تا نخستین دولت آرایی- مادها- شکل بگیرد و دامن بگسترد.
کاوش‌گران چندین تالار و انباری در گودین‌تپه یافتند. سفال‌های کشف‌شده چنان فراوان بود که تردیدی در این که گودین‌تپه جایی برای تولید و تجارت سفال در آن گستره و تمدن‌های همسایه بوده است، نمی‌گذاشت. سفال‌های گودین‌تپه تا شوش نیز فرستاده می‌شد؛ سفال‌هایی که نقش‌دار و رنگ‌ولعاب‌دار بودند و در زیبایی چشمگیر. همین یافته سبب اهمیت گودین‌تپه بود و ارزش آن را در سنجش با پهنه‌های پیرامونش نشان می‌داد.
در گودین‌تپه بازمانده‌ی دژی از دوران ماد نیز کشف شد که چهل‌ستون داشت؛ ستون‌هایی که تنها پایه‌هایش برجای مانده بود و تندباد زمان آن را ویران کرده بود. این نیز نشانه‌ای بود از آن که گودین‌تپه در دوران باستانی و تاریخی نیز جایی برای استقرارهای انسان بوده است. این نیز گفتنی است که برپایه‌ی برخی گمان‌ها، چه‌بسا برخی ستون‌های پاسارگارد الهام‌گرفته از معبد گودین‌تپه بوده‌اند.
از یافته‌های دیگر باستان‌شناسی گودین‌تپه، خانه‌های چینه‌ای لایه‌ی هفتم تپه است و نیز قلوه‌سنگ‌هایی که به‌کار رفته است. سفالینه‌هایی با ذرات شن (که به آن‌ها سفالینه‌های خشن می‌گویند) پیدا شدند و نیز، همان‌گونه که اشاره شد، سفالینه‌هایی با طرح‌ها و نقش‌ها دل‌انگیز. دیگ‌ها، سبوها و کاسه‌ها از دیگر یافته‌های باستان‌شناسان در گودین‌تپه بود. در دوره‌ی ششم و پنجم گودین‌تپه، دژی با دیوار بیضی‌شکل ساخته شده است که اتاق‌های چندگانه دارد و حیاطی بزرگ. یکی از اتاق‌ها انباری برای نگه‌داری دست‌سازها بوده است و جایی برای نگاهبانی از دارایی‌های دژ.
رونق و آبادانی چشمگیر گودین‌تپه در بازه‌ی زمانی 3500 تا 3000 پیش از میلاد گمان زده می‌شود؛ یعنی زمانی که دادوستدها با شوش در اوج شکوفایی بود. دوره‌ی سوم که به نام دوره‌ی برنز گودین‌تپه شناخته می‌شود، چندین لایه دارد و سرشار از سفالینه‌هایی است که آرایه‌هایی زیبا دارند. لایه‌ی دوم نیز جایی برای همان دژی است که از آن نام بردیم. تالار دژ 24 متری است و پهنایی 18 متری دارد. آشپزخانه و تنور نان در آنجا یافته شده است و سکوهایی برای نشستن بلندپایگان!
گودین‌تپه به گواه لایه‌های شش‌گانه‌اش، در دوران پیشا و پساتاریخی جای برای جنب‌وجوش زندگی، کار و کوشش، ساختن و بازرگانی و هنر و دست‌سازهای انسان در آن بخش از فلات ایران بوده است. هنوز هم می‌توان از آثار به‌دست آمده پی بُرد که مردمان گودین‌تپه تا چه پایه تلاش می‌کردند که تمدن انسانی را گامی به پیش ببرند. چه‌بسا هنوز هم از دل خرابه‌ها هیاهوی آنان را بتوان شنید! زیست‌بوم زیبا و چشم‌انداز فریبای آن نیز به انسان گودین‌تپه انگیزه‌ی افرون‌تری برای ساختن و آباد کردن می‌بخشید. درختان در گودین‌تپه پُرشکوفه‌اند و رود گاماسیاب جاری است و نوای پرندگان طنین‌انداز است!
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر