پرونده‌ی «هگمتانه» در یونسکو به عنوان بیست‌و‌هشتمین اثر جهانی ایران، ثبت شد.
چهل‌و‌ششمین نشست میراث جهانی یونسکو که هم‌اکنون در دهلی نو در حال برگزاری است، به ثبت پرونده‌ی «هگمتانه» در فهرست میراث جهانی یونسکو، پس از انجام اصلاحاتی، به پیشنهاد ایکوموس و برخی از هموندان این کمیته (کشورهای قطر، قزاقستان، ویتنام، ترکیه، کنیا و روآندا) با کنارگذاردن بخش «مرکز تاریخی همدان»، رای مثبت داد و به‌این‌گونه بیست‌و‌هشتمین اثر ایران وارد این فهرست جهانی شد.
در بخش شناساندن پرونده‌ی هگمتانه آمده است: هگمتانه، یا اکباتان، ویرانه‌های پایتخت مادها را تشکیل می‌دهد. سپس‌تر پایتخت (تابستانی) هخامنشیان و اشکانیان نیز شد. کاوش‌‌های باستان‌شناسی تاکنون انگشت‌شمار بوده است، اما یک دیوار دفاعی بزرگ از خشت‌های گلی و یک طرح شهری شطرنجی شناسایی شده است. همدان زیرشاخه‌ی الوند در رشته‌کوه‌های زاگرس بوده و هگمتانه که تاریخ ناگسستنی بشری داشته، با سه‌هزار سال سکونت در آن، روی تپه‌ای درون شهر باستانی همدان جای دارد. در هگمتانه نشانه‌های کمیابی از تمدن مادها در سده‌های ششم و هفتم پیش از میلاد دیده شده است.
«شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس)» به عنوان بازوی مشورتی یونسکو، در سال 2023 میلادی ایرادهایی را به این پرونده وارد کرده بود و درباره‌ی اصالت، اسناد نگاهبانی، مرزها، پشتیبانی قانونی و جامعه‌ی بومی شهر همدان و بافت تاریخی هگمتانه، آگاهی‌های بیشتری را درخواست کرده بود. از دید ایکوموس «پیوند تاریخی میان هگمتانه و مرکز تاریخی همدان مبهم بوده است»، ازاین‌رو در گزارش نهایی درخواست «دیفر» (زدودن ایرادهای پرونده و بررسی در نشست‌های سال‌های بعد یونسکو) کرده و خواستار تعلیق آن شده بود.
هرچند علیرضا ایزدی، مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیا میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری‌و‌صنایع دستی پس از آن‌که گزارش ایکوموس در رسانه‌های داخلی منتشر شد، با تایید ملاحظاتی که به این پرونده وارد شده، گفته بود که «پرونده‌ی اولیه‌ی ثبت جهانی “هگمتانه و مرکز تاریخی همدان” که در گذشته تهیه شده بود، در فرآیند بررسی کمیته‌ی میراث جهانی با ملاحظات محتوایی روبه‌رو شد. پس از آن در معاونت میراث‌فرهنگی با پیگیری مستمر و با مدیریت قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی، کمیته‌ای برای بررسی و اتخاد راهکار با مشارکت متخصصان مرتبط و تهیه‌کنندگان پرونده اولیه تشکیل شد و تدبیر اتخاذ شده در کمیته منجر به بازیابی پرونده با تغییراتی شد و پرونده جدید در دستور کار اجلاس آتی ثبت‌جهانی قرار گرفته است».
راهی که برای ارایه پرونده‌ی هگمتانه به یونسکو، پیموده شد
برپایه‌ی آگاهی‌هایی که تاکنون از این پرونده منتشر شده است، این پرونده در آغاز تپه‌ی هگمتانه، بازار و بافت تاریخی همدان را در برمی‌گرفت و با نام «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» مطرح شده بود. منظر تاریخی هگمتانه در شهر همدان راه «آرامگاه بوعلی تا آرامگاه باباطاهر» را دربرمی‌گرفت و پهنه‌ای نزدیک به 100 هکتار درنظر گرفته شده بود که دربردارنده‌ی تپه‌ی هگمتانه، بازار، بافت و 140 اثر تاریخی بود. اما زمانی که پرونده به «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» تغییر نام داد درون‌مایه و مساحت آن نیز تغییر کرد و در نهایت در چهل‌و‌ششمین نشست میراث جهانی یونسکو، «مرکز تاریخی همدان» از عنوان اصلی آن حذف شده و پرونده با عنوان «هگمتانه»، درحالی‌که مرکز تاریخی همدان به عنوان حریم آن درنظر گرفته شده است، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. مساحت هگمتانه در این پرونده 75 هکتار و منطقه حایل آن 287 هکتار ثبت شده است.
آثار ثبت جهانی ایران
تا پیش از این، 27 اثر تاریخی و طبیعی ایران در یونسکو ثبت شده بودند، که دربردارنده‌ی چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان اصفهان، تخت سلیمان، چشم‌انداز فرهنگی ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگ‌نبشته بیستون، مجموعه آثار رهبانی ارامنه، سازه‌های آبی شوشتر، بازار تاریخی تبریز، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، چشم‌انداز فرهنگی میمند، شوش، قنات ایرانی، دشت لوت، شهر تاریخی یزد، چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس، جنگل‌های هیرکانی، راه‌آهن سراسری ایران و چشم‌انداز فرهنگی اورامانات و کاروانسراهای تاریخی ایران است.
کمیته میراث جهانی یونسکو چهل‌و‌ششمین نشست خود را از 21 تا 31 جولای 2024 (۳31 تیر تا 10 امرداد1403) در دهلی نو (هند) برگزار کرده است. در این نشست 27 مکان پیشنهادشده برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو و وضعیت حفاظت از 124 مکان که پیشتر در فهرست میراث جهانی و همچنین در فهرست میراث جهانی در خطر ثبت شده‌اند، در حال بررسی است.
خبرنگار امرداد: سپینود جم
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر