سرپرست گروه باستان‌شناسی کاوش در اولتان از ویرانی ۸۰ تا ۱۰۰ درصدی برخی از گورهای دوره اشکانی و دوره اسلامی با بیل مکانیکی و گمان دست‌یابی به گورهایی از عصر آهن خبر داد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، عملیات عمرانی بار دیگر در نقطه‌ای از کشور به محوطه‌ی باستانی ورود و سبب ویرانی بخشی از محوطه شده است. چنانکه در نتیجه عملیات راهسازی و چهاربانده کردن محور ارتباطی پارس آباد مغان – سربند در محدوده‌ی روستای اولتان، افزون‌بر نمایان شدن گورهای باستانی، به دلیل ویرانی بخشی از این گورها، پروانه‌ی (:مجوز) برنامه‌ی کاوش اضطراری گورهای به‌دست آمده از اولتان قالاسی پارس‌آباد اردبیل از سوی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری صادر شد.
اولتان قالاسی در مسیر راه جاده تاریخی «قفقاز یولی» و «ائل یولی» جای دارد و از شهرهای مهم تاریخی دشت مغان به‌شمار می‌رود. این اثر تاریخی دارای ارگ مرکزی با گستردگی (:وسعت) بیشتر از سی و سه هکتار، بخش صنعتگران با گستردگی بیست و پنج هکتار و شارستان و ربض و گورستان مکشوفه مورد کاوش روی هم بیش از صد هکتار گستردگی داشته است.
روح‌ا… محمدی، سرپرست هیات باستان‌شناسی کاوش در اولتان، دراین‌باره به ایلنا گفت: تاکنون ۱۰ گور شناسایی شده که بیشتر آن‌ها از دوره‌های اشکانی، اوایل اسلام و سلجوقی برجای مانده است. دو گور مربوط به دوره اسلامی است که گورسپاری (:تدفین)های اسلامی نیز بدون اشیا انجام می‌گرفت. این گورسپاری‌ها چاله‌ای و همانند گورهای امروزی رو به قبله انجام شده‌اند. تنها تفاوت این گورهای دوره اسلامی با گورهای امروزی در آن است که این گورهای هم‌سطح زمین هستند و سنگ نشانه یا همان سنگ گور ندارند.
او ادامه داد: در میان گورهای دوره‌ی اوایل اسلام و سلجوقی، نشانه‌هایی از خاک‌سپاری افراد گوناگون با سن‌های گوناگون به‌دست آمد. زن و مرد و حتا نوجوان در میان این گورها دیده می‌شود. شیوه‌ی خاک‌سپاری دوره‌ی اوایل اسلام و دوره‌ی سلجوقی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند و چاله‌ای و روبه قبله هستند.
به گفته‌ی محمدی، گورهای دوره اشکانی در چهارچوب تدفین‌های جنینی و طاق‌باز هستند. تدفین‌های جنینی به سمت شرق و غرب انجام گرفته‌اند. اما تدفین طاق باز متفاوت است به این‌گونه که نیم تنه بالا به پشت خوابانده شده و پاها به داخل خم شده‌اند. دست چپ به سمت دهان و دست دیگر بر روی شکم گذاشته شده است. این تدفین‌ها نشان از آیین‌های دوره خود دارند و با توجه به آنکه دوره اشکانیان بیش از ۵۰۰ سال به درازا کشید و آیین‌های گوناگون در دوره‌های گوناگون آن پدید آمد، پس از بررسی‌های بیشتر می‌توان درخصوص گورهای تازه به دست آمده سخن گفت. ممکن است این گورسپاری‌ها در دوره‌های گوناگون اشکانیان انجام شده باشد و برهه‌های زمانی گوناگونی را دربرگیرند. سخن دراین‌باره نیازمند بررسی و پژوهش بیشتر است.
سرپرست هیئت باستان‌شناسی درباره‌ی اشیائی که در گورسپاری‌های دوره‌ی اشکانی به‌دست آمده نیز گفت: در یک گور که گمان می‌رود خاک‌سپاری یک مرد است، شمشیر با غلاف آهنی به دست آمده درحالی که تاکنون غلاف‌هایی که به دست آمده مفرغی بوده و این نمونه‌ای ویژه به حساب می‌آید. سرپیکان‌های آهنی، شمشیر، غلاف شمشیر، اشیاء آهنی، مفرغی و سفالی، مهره‌های سفالی، عقیق، فریت و… از دیگر اشیائی هستند که در این گورها به دست آمده است. مهره‌های سفالی افزون‌بر گورهای زنان، در گورهای مردان نیز به دست آمده است. اما عقیق و فریت ویژه‌ی بانوان است و در زیور‌های آن‌ها به کار می‌رفت. در گورهای بانوان، دگمه‌های مفرغی نیز به دست آمده است. بررسی این آثار نیز نیازمند پژوهش‌های بیشتر است تا بتوانیم درباره‌ی جایگاه اجتماعی گورسپاری‌ها به نتیجه برسیم. در برخی از گورهای ممکن است زیر اسکلت‌ها نیز چیزی وجود داشته باشد و از آنجا که هنوز کاوش به پایان نرسیده نمی‌توان در این باره سخن گفت.
محمدی یادآور شد: در پیِ فعالیت ماشین آلات سنگین راهسازی بسیاری از قبوری که تاکنون به دست آوردیم،ویران شده‌اند. چنانکه می‌توان گفت حنزدیک‌به ۸۰ درصد گورهای دوره اسلامی ویران شده به این گونه که بخشی از پای درگذشته (:متوفی) باقی ماده و دیگر گورسپاری‌ها ویران شده یا بخشی از جمجمه باقی مانده و قفسه سینه تخریب شده است. بیل‌های مکانیکی با برداشتن خاک‌ها تا عمقی بیش از یک و نیم متر پیشرفته‌اند در حالی که مجوز فعالیت آن‌ها نهایتا تا عمق ۷۰ سانتی‌متر بوده. همین امر سبب بوجود آمدن تخریب گسترده در این بخش از گورستان شده است. حتا تعدادی از قبور به طور کامل تخریب شده‌اند. بخشی از قبور اشکانی نیز ۱۰۰ درصد تخریب شده‌اند.
سرپرست گروه باستان‌شناسی درباره‌ی چرایی و چگونگی ورود پروژه راهسازی به محوطه باستانی و اینکه آیا پروانه‌ی فعالیت داشتند یا خیر، گفت: عملیات راهسازی و چهاربانده کردن در محور ارتباطی پارس‌آباد مغان – سربند در محدوده روستای اولتان رقم خورده است. با توجه به آنکه این جاده از قدیم وجود داشت برای گسترش آن نمی‌توانستند به سمت روستا و خانه‌ها بروند از این رو به سمت محوطه باستانی آمدند. با وجود آنکه حدود ۳۰۰ متر از خندق فاصله دارند اما می‌دانستیم که در حریم احتمالی فعالیت خواهند داشت. میراث‌فرهنگی استان در سال ۱۳۹۸ با انجام این پروژه مخالف کرد اما درپایان به دلیل برخی از فشارهای سیاسی این کار انجام شد. در نهایت قرار بود تا ژرفای ۷۰ سانتی‌متر حفاری داشته باشند که در برخی نقاط این مهم را رعایت نکردند. نزدیک‌به ۵۰ متر با عمق یک و نیم متر کنده‌اند و سبب تخریب قبوری که در این منطقه قرار داشت شدند. از برخی قبور نشانه‌هایی باقی مانده و برخی به طور کامل ویران شده‌اند. می‌توان گفت تنها دو گور سالم است و هشت گور آسیب دیده است.
او در ادامه از دست‌یابی گور تازه‌ای خبر داد و گفت: با کاوش در لایه‌های پایین‌تر موفق به دست‌یافتن به گوری شدیم که شواهد آن نشان می‌دهد ممکن است مربوط به عصر آهن باشد. هنوز مطمئن نیستیم و نیازمند بررسی‌های بیشتر است. باتوجه به آنکه اولتان یک شهر تاریخی است این احتمال وجود دارد که هم‌اکنون تنها یکی از گورستان‌های این شهر را پیدا کرده باشیم. با توجه به وسعت محوطه که حدود صد هکتار است، احتمالا این گورستان یکی از گورستان‌های این شهر تاریخی است که در بخش جنوبی محوطه واقع شده. است، حدود یک ماه پیش مطالعات ژئوفیزیک نیز در محوطه انجام شد که نتایج آن در دست بررسی است.
به گفته‌ی محمدی، برآورد آغازین آن است که بیش از ۳۰ گور در این محوطه وجود دارد که باید شناسایی و کاوش شوند.
خبرنگار امرداد: بامداد رستگار
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر