یکی از محله‌های کهن شهر تاریخی کاشان، فین نام دارد. باغی که در آن هست و دارای آوازه جهانی است، به همین نام شناخته می‌شود.
برخی گمان برده‌اند که هسته‌ی نخستین باغ فین در سده‌ی چهارم مهی و به روزگار فرمانروایی آل‌بویه می‌رسد و در سده‌ی هشتم و در دوره‌ی ایلخانان مغول گسترش یافت. اما ساختار کنونی باغ و سازه‌های آن بی‌گمان از دوره‌ی صفویه و در زمان پادشاهای شاه‌عباس بزرگ شکل گرفت. برخی طراح آن را دانشمند و ریاضی‌دان بزرگ ایرانی، غیاث‌الدین جمشید کاشانی، می‌دانند و برخی دیگر از شیخ بهایی، دانشمند روزگار صفویان. به هر روی، شاه‌عباس دستور داد برای نگاهبانی بیش‌تر از این باغ زیبا، در فاصله‌ای اندک از آن سدی از سنگ و ساروج بسازند تا از خطر سیل در امان بماند. جانشینان او، شاه‌صفی و شاه‌عباس دوم نیز در گسترش و توسعه‌ی باغ فین دست داشتند و سر درِ ورودی باغ و کوشک و گرمابه‌ی باغ را به آن افزودند.
در زمان پادشاهی زندیه، کریم‌خان زند توجهی ویژه به باغ فین داشت و سازه‌ای در آنجا ساخت که به نام خلوت کریم‌خانی نام‌بردار شده است. با این همه، بیش‌ترین توجه به باغ فین کاشان در زمان پادشاهی فتحعلی‌شاه قاجار بود. به خواست او بخش‌های بسیاری به مجموعه‌ی سازه‌های باغ افزوده شد. به سخن دیگر، می‌توان شکل کنونی باغ فین را قوام گرفته در دوره‌ی فتحعلی‌شاه دانست. او به فرمانروای کاشان دستور داد بازسازی و مرمت پیوسته‌ی باغ را از نگاه دور ندارد و در این کار کوشش کند. با آن‌که شاه بعدی قاجار، محمدشاه، اندک توجهی به باغ فین داشت اما افسوس که از آن زمان به بعد کار رسیدگی و مرمت باغ فراموش شد و به سازه‌های آن رسیدگی نشد. حتا در زمان مشروطیت و رخدادهای آن زمان، جایی برای طغیان‌گری به نام نایب‌حسین کاشی شد و او و پیرامونیانش چهارده سال در باغ ماندند و خرابی‌هایی به بار آوردند. اما در دوران پس از آن رسیدگی به باغ فین از سر گرفته شد و به‌ویژه با ثبت آن در فهرست آثار ملی و تاریخی ایران، نگاهبانی از آن در دستور وزارت فرهنگِ آن روزگار قرار گرفت و بیش‌تر پی به ارزش‌های فرهنگی و هنری این باغ کم‌مانند ایرانی بُرده شد.
باغ فین کاشان 23 هکتار پهنه‌وری دارد. در این باغ آنچه بیش از همه ارزش دارد عنصر آب است که به شیوه‌های گوناگون، چه ایستا و چه جاری و فواره‌ای، دیده می‌شود. حوض‌خانه‌ی باغ آبِ ایستا (راکد) دارد و در سازه‌هایی که در زمان قاجاریه ساخته شده است، آبِ جوششی روان است که از حفره‌های حوض برمی‌آیند. از همه دل‌انگیزتر جاری شدن آب در جوی‌هایی است که با کاشی فیروزه‌ای ساخته شده‌اند. این آب از کنار درختان بلند و سایه‌گستر باغ روان می‌شود و چنان محیط و فضایی دل‌خواه می‌سازد که دل‌کندن از آن دشوار است. تنبوشه‌ها، یا لوله‌های سفالی، آب را از حوض به جو می‌برند و از فواره‌ها جاری می‌سازند. دوازده چشمه‌ی درون حوض باغ آب را در همه‌ی جوی‌های فیروزه‌ای جاری می‌سازند و دنیایی از دیدن و تماشا پدید می‌آورند!
به همه‌ی آنچه برشمردیم درختان باغ را هم باید افزود که نزدیک به 580 اصله درخت سرو و شماری درخت چنار بوده‌اند که بیش‌تر آن‌ها دیرینگی‌ای میان صد تا 500 سال دارند. افسوس که برخی از آن‌ها اکنون از میان رفته‌اند. بدان سبب که خشکی و بیماری، آفتی برای درختان باغ فین بوده است. افزون‌بر این‌که دخالت‌های ناکارشناسانه، گذراندن سیم‌ها و کابل‌های برق از کنار آن‌ها، ساخت پیاده‌روهای آهکی و سیمانی در نزدیکی درختان، آبیاری نادرست، نادیده‌گرفتن دستور خوراکی درختان و بسیاری نامدیریتی‌های دیگر، برخی از درختان باغ فین را بیمار و نزار ساخته است. گویا 112 درخت از مجموعه درختان تاریخی و کهنسال باغ فین بر اثر بی‌توجهی‌ها به تمامی خشک شده‌اند (تارنمای ویک‌پدیا). افسوس!
از رویداد تاریخی این باغ یکی کشته‌شدن میرزا تقی‌خان امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین‌شاه قاجار، است که از آن یاد کردیم. او در روز و سال 20 دی‌ماه 1230 کشته شد. چند رویداد تاریخی دیگر در این باغ رُخ داده است که شاید یکی از مهم‌ترین آن‌ها مرگ شاه‌صفوی صفوی در این باغ، به سال 1021 خورشیدی، بوده است. جانشین او، شاه‌عباس دوم، در باغ فین تاج‌گذاری کرد.
باغ فین کاشان در آذرماه 1314 خورشیدی ثبت ملی شد و در سال 1390 نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
* یاری‌نامه: ویکی‌پدیا؛ کجارو؛ الی‌گشت.
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر