کاج سبز ریشه در زمین و رو به آسمان بلند دارد و نشانه‌ای از سبزینگیِ زندگی است. باغ و درخت نمادی از فرهنگ و باور ایرانی است. در کرمان شاید نمونه‌هایی از کهن‌ترین درختان کاج را باید در «باغ هرندی» جست‌وجو کرد و دید.
در چهارراه تهماسب شهر کرمان، باغ‌موزه‌ی هرندی نمایان است. آنجا برای گردشگرانی که راهی کرمان می‌شوند، جایی آشناست. گستردگی باغ به 25 هزار متر مربع می‌رسد و پهنه‌ای کم‌وبیش وسیع را دربرمی‌گیرد. ساخت باغ به روزگارانی می‌رسد که ناصرالدین‌شاه قاجار پادشاهی می‌کرد. در سال 1251 خورشیدی یکی از نظامیان کرمان، به نام محمدرضاخان اسفندیاری که برنام (:لقب) عدل‌السلطان داشت و از خاندان وکیل‌الملکِ کرمان بود، در اندیشه‌ی ساخت باغی ایرانی برآمد و در اندک زمانی باغی زیبا و دیدنی بنا کرد. اسفندیاری فرماندهی بخشی از سربازان را بر دوش داشت. در آن زمان باغ عدل‌السلطان در بیرون از دروازه‌های شهر کرمان بود و جایی برای گردش و تفریح او و پیرامونیانش شناخته می‌شد. باغ یادشده سال‌های سال برپا بود و شهر کرمان نیز سال‌به‌سال گسترده می‌شد و مرزهایش به باغ می‌رسید. تا آن‌که در سال 1313 خورشیدی یکی از بازرگانان سرشناس کرمان، به نام ابوالقاسم هرندی، باغ را به بهای 40 هزارتومان خریداری کرد. از آن زمان به این‌سو باغ شهر کرمان به نام باغ هرندی آوازه پیدا کرد. هرندی همان کسی است که نخستین کارخانه‌ی برق کرمان را بنیان گذاشت. او در سال 1354 باغ را به وزارت فرهنگ‌وهنر آن زمان واگذار کرد. سپس‌تر، در سالیانی دورتر، باغ هرندی جایی برای سازمان میراث فرهنگی کرمان شد و اکنون باغ‌موزه‌ای دیدنی است.
درختانی که در باغ کاشته شده‌اند، بیش از همه کاج است و درختان میوه‌داری مانند انار و انجیر و توت و داربست‌های انگور که در کرت‌ها کاشته و برآورده می‌شوند. انبوهی (:تراکم) بیش‌تر درختان در بخش جنوبی باغ است. گل‌هایی نیز که در باغ پرورش داده می‌شوند بر زیبایی آنجا بسیار افزوده‌اند.
در بخش شمالی باغ که اکنون داربست‌های انگور در آنجا دیده می‌شوند، سازه‌ی مرکزی باغ ساخته شده است. این سازه دو اشکوبه‌ای است و سقفی گنبدی دارد. مهراز (:معمار) آن پسر اسفندیاری بوده است. او که مرتضی‌قلی اسفندیاری نام داشت، درس‌خوانده‌ی دانشگاهی در فرانسه بود و از همان‌جا نقشه‌ی سازه‌ی باغ را طراحی کرد و برای پدرش فرستاد. از این‌رو در آن سازه نشانه‌های مهرازی اروپایی آشکار است، هرچند برگرفته از شیوه و ویژگی‌های مهرازی ایرانی هم هست.
در اشکوب پایینی سازه، تالاری دیده می‌شود که در گذشته نام «تنبل‌خانه» را به آن داده بودند!! تنبل‌خانه جایی برای آسودن و خوابیدن باشندگان باغ بوده است. اندرون و بیرونی و آشپزخانه نیز از بخش‌های دیگر سازه است. پیداست مانند دیگر باغ‌ها، جایی نیز برای اسطبل حیوانات ویژه کرده بودند.
در جنوب باغ هرندی بخشی هست که درگذشته‌ها به آن گاوگرد می‌گفتند. گاوگرد که تا نیم‌سده پیش هنوز هم کاربرد داشت، ابزاری بود که به کمک نیروی گاو و با چرخ چاه (دولاب) از چاه‌های آب بیرون کشیده می‌شد. آبرسانی باغ هرندی به کمک یکی از این گاوگردها انجام می‌گرفت. هنوز هم گاوگرد باغ به‌جا مانده است. در کنار گاوگرد، استخری ساخته شده بود. رشته‌ای از کاریزهای تهماسب‌آباد و حسن‌آباد نیز از باغ گذر می‌کرده و کار آبیاری درختان و گیاهان باغ را آسان می‌ساخته است.
اکنون باغ هرندی جایی برای چند موزه است. یکی از آن‌ها موزه‌ی باستان‌شناسی است که در آن آثاری از تمدن جنوب خاوری ایران نمایش داده شده است. این موزه اتاق‌هایی دارد که غرفه‌ی شهداد (نمایان‌گر یافته‌های تمدن جیرفت)، غرفه‌ی جازموریان (نشان‌دهنده‌ی آثار پیش از تاریخ) و غرفه‌هایی نیز برای سفال‌های کهن و آثار به‌دست‌آمده‌ی دیرینه، نام آن‌هاست. بخشی نیز موزه‌ی سازهای سنتی ایران است و در آنجا 250 ساز ایرانی که برخی از آن‌ها کم‌مانند هستند، در برابر نگاه بازدیدکنندگان قرار دارد.
باغ‌موزه‌ی هرندی شهر کرمان در آذرماه 1354 خورشیدی در شمار آثار ملی ایران ثبت شده است.
* یاری‌نامه: ویکی‌پدیا؛ گردشگری ایران و سیری در ایران.
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر