شاید نخستین نمونه از باغ‌های تاریخی ایران که در آن گرایشی در دگرگونی ساخت و سَبک ایرانی باغ‌ها به سوی نمونه‌های امروزی دیده می‌شود، «باغ پهلوان‌پور» یزد است. مهرازی این باغ هرچند برخوردار از نشانه‌های آشکار باغ ایرانی است، اما در آن چرخشی در امروزی‌کردن باغ‌های ایران دیده می‌شود. از این‌رو باغ پهلوان‌پور سمت‌وسویی میان باغ‌های تاریخی ایران و باغ‌های دهه‌های کنونی دارد.
باغ پهلوان‌پور در استان یزد و محله‌ی مزویرِ شهر مِهریز خودنمایی می‌کند و در زیبایی و طراوت، برجسته و نمونه است. این باغ در سال‌های واپسین پادشاهی قاجاریه ساخته شده و از آنِ کسی به نام حسن ملارضا بوده است. سپس‌تر او باغ را به داماد خود، علی پهلوان‌پور، می‌سپارد و باغ نیز به همین نام آوازه می‌گیرد. پهلوان‌پور از بازرگانان یزد بود و در ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای آوازه‌ای داشت. در سال‌های بعد اداره‌ی میراث فرهنگی استان یزد این باغ را خریداری می‌کند و در آن کارهای مرمتی و باززنده‌سازی را انجام می‌دهد و به شیوه‌ی کنونی آن درمی‌آورَد.
هنگام گام گذاشتن درون باغ، دو سازه‌ی برج و اصطبل دیده می‌شود. این سازه‌ها اکنون کاربری دیگری یافته‌اند و در آن‌ها موزه‌ی مردم‌شناسی برپا کرده‌اند. شگفت است که آرایه‌های این دو سازه با آن که در دوره‌ی قاجار ساخته شده‌اند، برگرفته از مهرازی (:معماری) دوره‌ی زندیه است؛ به همان زیبایی که در دیگر سازه‌های روزگار زندیان دیده می‌شود. آبی هم که در باغ جاری است سرچشمه گرفته از کاریز حسن‌آباد است. افزون بر آن، دو کاریز دیگر: شاه‌حسینی و مزویرآباد، در آبیاری درختان و گیاهان باغ نقش دارند.
جوی‌هایی که در باغ جاری هستند، از دو سو سایه‌گاه درختان ستبر چنار شده‌اند و زیبایی افسون‌گری دارند. درختان انار و بادام و خرمالو نیز در این باغ فراوان دیده می‌شود. دیدن شمار فراوان آن درختان در باغ چه‌‌بسا برای گردشگران شگفت‌آور باشد، از آن‌رو که آب و هوای یزد کویری و خشک است و هیچ مسافری انتظار دیدن باغی سرسبز و آکنده از درختان ندارد، اما باغ پهلوان‌پور نمونه‌ای از هنر و ذوق ایرانیان در سده‌ی پیش است که از دل خاکی خشک، باغی پُر دار و درخت برآورده‌اند و ساخته‌اند.
آنچه در باغ پهلوان‌پور پیش روی بازدیدکنندگان است، افزون بر درختان انبوه و فضای سبز، کوشکی است که شربت‌خانه نیز نامیده می‌شود. سازه‌های دیگر باغ زمستان‌خانه و گرمابه است. کوشک که در مرکز باغ ساخته شده است بسیار زیبا و دیدنی و دو اشکوبه (:طبقه) است. درون کوشک تالاری سراسری و حوض‌خانه‌ای دارد که به آن زیبایی بیش‌تری داده است. یک بخش دیگر آن گوشواره نامیده می‌شود. گوشواره در سازه‌های ایرانی به پیش‌آمدگی کُنج درون سازه گفته می‌شود. زمستان‌خانه در دوره‌ای بعدتر، در زمان رضاشاه، به سازه‌های باغ افزوده شده است. زمستان‌خانه سازه‌ای یک اشکوبه‌ای است که اتاق‌های نشمین و پستو و آشپزخانه دارد و در فصل زمستان از آن بهره بُرده می‌شده است. گرمابه‌ی باغ نیز در کنار کوشک آشپزخانه است. در بخش شمالی باغ سازه‌ای دیده می‌شود که جای زندگی کارگران باغ بوده است.
باغ پهلوان‌پور مِهریز در مهرماه 1381 خورشیدی در شمار آثار ملی ایران ثبت شده است. مهم‌تر آن که در نشست سی‌وپنجم یونسکو، در سال 2011 میلادی، به نام اثری جهانی نیز شناخته شده است.
باغ پهلوان‌پور مهریز اکنون تغییر کاربری داده است و از آن به عنوان هتلی برای باشندگی گردشگران استفاده می‌شود. این باغ/ هتل زیر نظر سازمان میراث فرهنگی استان یزد است. پیداست چنان باغ زیبایی در شهر کهن مِهریز (شهری با دیرینگی‌ای 1600 ساله) و در 35 کیلومتری یزد، تا چه اندازه می‌تواند دیدنی و دل‌خواه گردشگران باشد. مهریز در جنوب خاوری شیرکوه از شهرهای زیبای استان یزد جای دارد. این را نیز ناگفته نگذاریم که گستردگی (:وسعت) باغ پهلوان‌پور پنج هکتار است.
* یاری‌نامه: ویکی‌پدیا؛ تارنمای شهرداری مهریز و سایت گردشگری ایران؛
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر