«مهرگان» در کنار نوروز و سده، از شمار سه جشن بزرگ ایرانی است. اگر برخی از جشنهای ایرانی در گذر زمان کمرنگ شدهاند، مهرگان همواره در یاد ایرانیان زنده و نامیرا مانده است. در این نوشتار به فلسفهی جشن مهرگان و نماد آن در تاریخ ادبیات و استورههای ایرانی نمیپردازیم و تنها زمان درست برگزاری آن را یادآور میشویم.
زمان درست برگزاری این جشن که در روز مهر از ماه مهر (16 مهر زرتشتی / 10 مهر تقویم رسمی) است، گاه از سوی برخی نهادها یا افراد ( 16 مهرماه تقویم رسمی یعنی 22 مهر / روز باد از ماه مهر در سالشمار زرتشتی) برگزار میشود. اکنون این پرسش پیش میآید که کدام یک از این دو تاریخ، زمان درست برگزاری جشن مهرگان است؟ دهم مهرماه خورشیدی یا شانزدهم مهرماه خورشیدی؟
همانگونه که میدانیم در سالنمای خورشیدی یا رسمی کشور 6 ماه نخست سال 31 روزه و 5 ماه پایانی سال (به جز اسفند) 30 روزه و اسفندماه 29 روزه است(بدون برشمردن سالکبیسه). اما در گاهشمار زرتشتی هر ماه 30 روز است و از 30 فروردین تا 31 شهریور، ماهِ زرتشتی بر ماهِ خورشیدی پیشی میگیرد(31 فروردین برابر میشود با یکم اردیبهشت چون ماه زرتشتی در روز سیام پایان مییابد. 30 اردیبهشت برابر میشود با دوم خورداد و …). پنج روز پایانی سال نیز «پنجه» نام دارد که گفتوگو دربارهی آن موضوعی جداگانه است.
برگزاری جشنهای ماهیانه
و اما جشنهای ماهیانه. برپایهی گاهشمار زرتشتی نیاکان ما بر هر یک از روزهای ماه نامی نهادهاند. برخی از این نامها با نام ماهها یگانه است، مانند فروردینروز، اردیبهشتروز و … هرگاه نام ماه با نام روز برابر شود، آن روز جشنی برپا میشود. مانند جشن فروردینگان (روزفروردین از ماه فروردین)، جشن اردیبهشتگان (روز اردیبهشت از ماه اردیبهشت)، جشن خوردادگان (روز خورداد از ماه خورداد) و جشنهای دیگر تا ماه پایانی سال که هنگام جشن اسفندگان (روز اسفند از ماه اسفند) است.
از اینروست که چون شانزدهمین روز از ماه زرتشتی، «مِهر» نام دارد، در ماهِ مهر و روز مِهر (برابری روز و ماه) «جشن مهرگان» برپا میشود. (ماه زرتشتی در پایان شهریور در گاهشمار زرتشتی 6 روز بر سالنمای رسمی پیشی گرفته است).
گاهشمار زرتشتی؛ معیار برگزاری جشنهای ایرانی است
آنچه که باید به آن باریکبینانه نگریست، آن است که هنگامی که سخن از جشنهای ماهیانه به میان میآید، روز برگزاری جشنها باید برپایهی گاهشمار زرتشتی باشد. چون در سالنمای رسمی کشور روزها نام ندارند و تنها در گاهشمار زرتشتی است که هر روز از ماه نامی بر خود دارد. این نکته به ما یادآوری میکند که باید جشنهای ماهیانه را در زمانی برگزار کرد که نام روز با نام ماه برابر شده باشد. به تکرار باید گفت که چون در سالنمای رسمی کشور روزها نام ندارند، پس درست آن است که جشنهای ماهیانه را برپایهی گاهشمار زرتشتی برگزار کنیم و نه سالنمای رسمی کشور.
بایسته و شایستهی یادآوری است که برگزاری جشنهای ماهیانه برپایهی سالشمار رسمی که در آن روزها نامی برخود ندارند کجروی و دگرگونی نابایستهای است که خواسته یا ناخواسته فلسفهی وجودی این جشنها را زیرسوال میبرد چرا که و «برابری نام روز و ماه» تنها در سالشمار زرتشتی معنا میدهد و بیگمان نیاکان خردمند ما هیچ نامی را بدون اندیشه و پشتوانهای معنادار بر روزها ننهادهاند. برگزاری جشنها در روز درست و با تکیه بر پشتوانهی وجودی آن ،یک خویشکاری (:وظیفه) ملی است.
شوربختانه جشن مهرگان در ایران بهگونهی فراگیر و رسمی برگزار نمیشود. اما در برخی منطقهها، بهویژه در میان زرتشتیان، این آیین باستانی زنده است و برپا میشود.
دهم مهرماه (16 مهر زرتشتی)، جشن شکوهمند و جهانی مهرگان بر ایرانیان خجسته باد.
امرداد - نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر