گیلان بیش از هر چیز به سرسبزی و جنگل‌های پُر دار و درخت شناخته می‌شود. در میان آن درختان سر به آسمان کشیده، 90 پایه درخت کهن‌سال دیده می‌شود که نزدیک به 70 پایه‌ی آن‌ها ثبت ملی شده و ارزش‌های بسیار آن‌ها را برای زیست‌بوم ایران می‌شناسیم. سرو هرزویل یکی از آن درختان دیرینه‌سال گیلان است که باید افزون‌تر شناخت.
سرو هرزویل
روستای هرزویل در دره‌ای سرسبز و رویایی جای گرفته است؛ درست در میان دو کوه پلنگ مغار و گاوکول. می‌توان تصور کرد که چنین روستایی با آن موقعیت جغرافیایی، چگونه جای دیدنی و دل‌خواهی است. هرزویل از بخش‌های شهرستان رودبار است و با شهر منجیل تنها پنج کیلومتر دوری دارد. از خاور شهر منجیل می‌توان به هرزویل رسید. در زمین‌لرزه‌ی دل‌خراش رودبار و منجیل در سال 1369، این دهکده کم و بیش ویران شد و مردم به‌ناچار خانه‌های خود را در جایی بنا کردند که نزدیک سرو تاریخی هرزویل است؛ همان سروی که در دنباله می خواهیم بیشتر بشناسیم.
اینکه از دیرینگی سرو کهن‌سال روستا چند سال می‌گذرد؟ دو بازگفت دارد: برخی سن این درخت را 3000 ساله می‌دانند و شماری هم هستند که از دیرزیستی هزار ساله‌ی آن سخن می‌گویند. با ابزارهای پیشرفته‌ی سن سنجی‌ای که اکنون وجود دارد، فهمیدن سن واقعی این سرو، کار دشواری نیست. پس چرا چنین بررسی‌ای انجام نمی‌شود؟ پرسشی است که باید از مسوولان میراث طبیعی پرسید. به هر روی، آنچه بیشتر گفته شده، همان دیرینگی سه هزار ساله‌ی سرو هرزویل است. این درخت کهن‌ترین سرو استان گیلان است.
بلندای درخت یاد شده به 30 متر می‌رسد؛ هر چند 25 متر نیز گفته شده است! قطر تنه‌ی آن نیز چهار متر است. درخت هرزویل، از گونه‌ی سروناز، یا همان سرو شیرازی است. ویژگی سرو ناز و این درخت روستای هرزویل، روشنایی پسندی آن‌هاست. درون خاک‌های آهکی نیز به خوبی رشد می‌کنند و نیاز آبی چندانی ندارند. هر چند چیزی که در گیلان به فراوانی می‌توان یافت، بارش‌های بسیار است و سیراب شدن درختان از آن بارش‌ها.
حریمی که برای سرو هرزویل کشیده‌اند و با دیواری آهنی مرزبندی کرده‌اند، 10 هزار متر مربع است. مردم تا پیش از کشیدن مرزهای درخت، به شاخه‌ها و تنه‌ی آن پارچه‌هایی می‌بستند و برآوردن نیازهای خود را از درخت می‌خواستند. برای آن‌ها سرو روستایشان بسیار ارج‌دار است. اکنون نیز از دور می‌ایستند و به دیده‌ی احترام و بزرگداشت به این سرو هزاره‌ای می‌نگرند. حتا گفته شده که هرزویلی‌ها در سال‌های دور برای برآورده شدن آرزوهایشان سکه‌هایی درون تنه‌ی درخت جای می‌دادند.
شوربختانه این درخت دیرینه‌سال کشورمان از آسیب‌ها در امان نمانده است. پیش‌تر اشاره کردیم که بر اثر زمین‌لرزه‌ی سال 1369خورشیدی، مردم ناگزیر شدند که خانه‌های مسکونی‌شان را در نزدیکی سرو روستا بسازند. اکنون پساب و آلودگی‌های روزانه‌ی روستا گریبان سرو را گرفته و چه‌بسا آن را به خطر بیندازد. حتا نگاهی به نمای درخت نیز نشان می‌دهد که چندان حال خوش و شادابی آشکاری ندارد. از این‌رو، ترس از خشک شدن آن وجود دارد.
در چند سال پیش از «بی مِهری‌ها» به این سرو کهن گزارش‌ها نوشته می‌شد (مانند گزارش ایسنا، 5 خرداد 1395). اکنون نیز چندان تفاوتی نکرده است و خبری از نگاهبانی افزون‌تری از این سرو کهن به گوش نمی‌رسد. از همه بدتر آنکه دور حریم سرو را با بتن ساخته‌اند. روشن است که آن بتن‌ها می‌تواند به ریشه‌های درخت آسیب‌های جدی بزند و سبب خشک‌شدن آن بشود.
درخت سرو هرزویل در سال 1366 در فهرست آثار طبیعی و ملی ایران ثبت شده است و نگاهبانی از آن بردوش سازمان حفاظت از محیط زیست است.
درخت کنگول باسکِم
از دیگر درختان کهن‌سال استان گیلان، افرای روستای کنگُول باسکِم در شهرستان شفت است. درخت روستا در گستره‌ای سبز و جنگلی جای دارد و زیبایی خودِ درخت و محیط پیرامونش دیدنی است. شاخه‌ها و تنه‌ی آن دایره‌وار است. سِن این درخت را 1070 سال برآورد کرده‌اند.
جای تاسف است که مسافران درون تنه‌ی درخت آتش روشن می کنند و بدین‌گونه سبب آزار آن می‌شوند. تنه‌ی خالی‌شده‌ی افرای کنگول چنان گسترده است که 12 تَن می‌توانند در آن جای بگیرند! این تهی‌شدگی‌ها سبب پدید آمدن دو دهانه‌ی ورودی و خروجی در درخت شده است. سطحی از درخت نیز که روشنایی آفتاب به آن نمی‌رسد، خزه‌پوش است. این را نیز بگوییم که کنگُول باسکم در زبان تالشی گویا به معنی «افرای تُو خالی» است.
از دیگر درختان کهن‌سال استان گیلان درخت کوف (نم دار) است. این درخت هزار ساله را باید در روستای سیاه دشت بِن، در شهرستان رودبار، دید. بومی‌ها به درخت پیر خود «کوفِ دار» می‌گویند. بلندای آن نزدیک به 20 متر است و قطر تنه‌ای چهار متری دارد. درخت کوف در شهریورماه 1398 خورشیدی، در شمار آثار طبیعی و ملی ایران ثبت شده است.
* با بهره‌جویی از: تارنماهای «دیار میرزا»، «هاتف نیوز» و «ویکی پدیا».
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر