194 سال پیش در چنین روزی، 01 اسپند 2386 شاهنشاهی، پیمان‌نامه‌ی ترکمانچای، در پی جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار، میان دو کشور در روستای ترکمانچای امضا شد که ننگین تر از پیمان‌نامه‌ی گلستان بود.
در پیمان‌نامه‌ی ترکمانچای در مجموع حدود 30 هزار کیلومتر مربع، شامل حدود 20 هزار کیلومتر مربع از ارمنستان امروزی، حدود 5 هزار کیلومتر مربع از ترکیه امروزی (کوه های آرارات و شهر ایغدیر که در آن زمان بخشی از خانات ایروان بود)، و حدود 5 هزار کیلومتر مربع از آذربایجان شمالی (تالش شمالی یعنی شهرستان لریک و نخجوان)، از ایران جدا شدند.
برای امضای این پیمان از سوی فتحعلی شاه میرزا ابوالحسن خان شیرازی و الله‌یار خان آصف‌الدوله، و از سوی روسیه ایوان پاسکویچ، حضور داشتند. برپایه‌ی این قرارداد، سه ایالت دیگر قفقاز، یعنی ایروان، نخجوان و بخش‌های دیگری از تالش زیر سلطهٔ روس‌ها قرار گرفت، حاکمیت ایران بر دریای خزر محدودترشد و مردم ایران ناچار از پذیرش کاپیتولاسیون «قضاوت کنسولی» گردیدند. بدین‌سان، میان مردم قفقاز و دیگر مردم ایران، دیوار جدایی برپا شد.
این معاهده پس از عهدنامه گلستان و به دنبال شکست ایران در جنگ در قفقاز جنوبی و آذربایجان امضا شد و طی آن برخی قلمروهای دولت قاجار در قفقاز شامل خانات ایروان و نخجوان از حکومت ایران سلب و به روسیه واگذار شد. ایران حق کشتیرانی در دریای خزر را از دست داد و ملزم به پرداخت 10 کرور تومان به عنوان غرامت به روسیه شد. این معاهده به جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار پایان داد و دولت روسیه متعهد شد که از پادشاهی ولیعهد وقت عباس میرزا حمایت کند. که عباس میرزا در سال 2392 شاهنشاهی و پیش از مردن پدرش ـ فتحعلی شاه- درگذشت و به شاهی نرسید.
افزون بر غرامتی كه ايران پرداخت كرد، حق كشتيرانی در دريای خزر باردیگر برای روس‌ها شد. اتباع روسيه در ايران از حقوق كاپيتولاسيون و مصونيت قضايی برخوردار شدند. اين امر، حق اجرای مجازات نسبت به اتباع روس را كه در ايران مرتكب جرم می‌شدند، از دولت ايران گرفت و بعدها كم كم به‌جایی رسيد كه اختيار محاكمه از دست دولت ايران گرفنه شد و استقلال قضایی كشور محدود شد. افزون بر آن دولت روسیه مجاز باشد که در هرنقطه از ایران که بخواهد کنسولگری دایر و قراردادهای بازرگانی دوجانبه را به اراده و خواست خود تنظیم کند. دولت روسيه در برابر آن همه منافع، تنها وليعهدی عباس‌ميرزا و رساندن او را به تخت شاهی تاييد كرد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر