در جنوب باختری استان کرمان، جایی که شهرستان ریگان نمایان است، کویری به نام «ریگان» دیده می‌شود که با کویر لوت جنوبی همسایه است. آنجا سرشار از گونه‌های گیاهی و حیات وحش، و برخوردار از جاذبه‌های گردشگری است.
کویر ریگان ویژگی‌ای دارد که بیش از هر چیز دیگر باید به آن اشاره کرد. خاک این کویر رنگی متفاوت با دیگر کویرهای ایران دارد و روشن‌تر است. گفته‌اند که سبب روشنی خاک ریگزار ریگان به سبب سنگ‌های شکل‌دهنده‌ی آن است. در آن کویر پهنه‌ور، تپه‌های شنی بلندبالایی نیز دیده می‌شود که گاه بلندی آن‌ها بیش از هفتاد متر است. باز گفته‌اند این تپه‌ها ویژگی درمانگری دارند و برای دردهای مفصلی آرام‌بخش‌اند. از همین‌رو کویر ریگان افزون بر شمار بسیار کویرنوردان و گردشگران، پذیرای کسانی هم هست که برای درمان دردهای خود رو به تپه‌های شنی این کویر آورده‌اند.
در گستره‌ای که کویر ریگان جای دارد بخشی هم به نام جنگل کهور هست که ذخیره‌گاهی مهم به‌شمار می‌رود. پهنه‌وری این جنگل به 30 هزار هکتار می‌رسد. این جنگل در جلوگیری از بیابان‌زایی نقشی زندگی‌بخش دارد و این امکان را به مردمان آن گستره می‌دهد که زندگی خود را به‌دور از بیم و هراس از روان‌شدن ریگ‌های و شن‌ها، ادامه دهند. این ویژگی جنگل از درختان کهوری به دست می‌آید که در فصل‌های خشک و کم‌آب نیز دوام می‌آورند. بگذریم از این که خشکسالی‌های پی‌درپی سال‌های گذشته این جنگل را هم در امان نگذاشته و نگه‌داری آن را نیز دشوار ساخته است.
ریگان کویری با گوناگونی جانداران است. از همه مهم‌تر گونه‌ای از حیات وحش به نام سوسمار دُم‌تیغی ایرانی. این گونه که در آستانه‌ی از میان‌رفتن (:انقراض) است، در کشورهای همسایه‌ی باختری ما هم یافت می‌شود و دل‌باخته و خوگرفته با دشت‌های سنگلاخی و بوته‌ها و درختچه‌هاست. سوسمار دُم‌تیغی دلِ زمین را می‌شکافد و سوراخی پدید می‌آورد و آنجا را خانه و زیستگاهش می‌سازد. این سوسمار در کویر ریگان زندگی می‌کند. نزدیک به 9 سال پیش بود که این سوسمارِ کمیاب در دشت سیف‌الدینی ریگان دیده شد و بار دیگر در آذر 1398 در دشت‌های ریگان شناسایی شد (گزارش ایرنا). سوسمار را زنده‌گیری کردند و پس از انجام پژوهش‌های جانورشناسی در همان کویر ریگان رهایَش ساختند تا زندگی‌اش آن‌گونه که دوست دارد از سر بگیرد. در کویر ریگان سارگپه و هوبره و شاهین و مرغ حق هم یافتنی است و نیز روباه شنی که باشنده‌ی همیشگی کویرهای و دشت‌های شنی است.
درخور توجه خواهد بود اگر بدانیم بخشی کم‌وبیش 30 درصدی از کویر ریگان کوهستانی است. چشمه‌ها در آن کوهستان روان است و تماشاها دارد. آثار تاریخی ریگان هم به همان اندازه دیدنی است. یکی از آن‌ها «آرامگاه شاه‌خورشید» در روستای جزانِ ریگان است و ساخت آن را از همای، دختر بهمن کیانی، می‌دانند. باستان‌شناسان دیرینگی آرامگاه شاه‌خورشید را 2500 ساله می‌دانند. اما چه بگوییم که این میراث کهن تاریخی بر اثر توفان‌های شن و ویرانگری‌های انسانی، «رو به خاموشی و افول» است (گزارش ایرنا، امرداد 1398). مهرازی (:معماری) یگانه و زیبای آرامگاه شاه‌خورشید به شکل ضلع‌های مربعی و گواه آشکاری از ارزش فرهنگی و تاریخی آن است.
از خرابه‌های کهن‌شهر ریگان هم باید یاد کرد که سازه‌ای باستانی است و گفته‌اند بانی آن بهمن، پادشاه کیانی، بوده است. «قلعه ده‌گود» هم برای گردشگرانی که دیدن سازه‌های تاریخی را در برنامه‌ی کویرگردی خود می‌گنجانند، جایی دیدنی است و دیرینگی آن به شش سده پیش می‌رسد. این دژ کهن در کنار روستایی به نام بمبویان، در بخش جنگلی کهور، جای دارد و دوری (:فاصله) آن از شهر ریگان تنها دو کیلومتر است. از فراز این دژ و برج دیدبانی‌اش می‌توان جنگل کهور را دید. افسوس که فرسایش‌های سالیان، این سازه را در آستانه‌ی ویرانی قرار داده است.
* یاری‌نامه: تارنماهای: کویرها و بیابان‌های ایران؛ توریسم‌آنلاین؛ ایرنا.
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر