بندرکنگ را باید از چشم دریانوردان خلیج فارس دید تا زیبایی‌های پنهان و آشکار آن شناخته شود. آب‌انبار «برکه دریا دولت» را در شمار همان دیدنی‌ها باید دانست و نشانه‌ای از ارزش آب برای بندر کنگی‌هایی که خود در کنار ساحل خلیج فارس و آب‌های نیلگون‌اش زندگی می‌کنند.
برکه دریا دولت در بخش شمالی شهر ساخته شده است. بندرکنگ به داشتن این سازه که در میان آب‌انبارهای کشور جزو بزرگ‌ترین‌هاست، می‌بالد. شاید در ساخت آن چندان پایبند به زیبایی نمای سازه نبوده‌اند و بیش‌تر به کاربری‌های آن توجه داشته‌اند. با این همه، نمای بیرونی سازه‌ی آن چشمگیر است؛ دستِ کم زود به چشم می‌آید و رنگ و رویش نشان از گذشته‌های تاریخی دارد. هرچند باید با دریغ گفت که دیوارنویسی‌ها چهره‌ی برخی از دیوارهای‌اش را نازیبا ساخته است.
آب‌انبار بندرکنگ پیش از آن که جایی برای ذخیره‌ی آب باشد، انباری برای نگه‌داری کالاها بوده است. در زمان ساخت این آب‌انبار این را هم در نظر داشته‌اند که از آن برای اندوختن و نگه‌داری کالاها نیز استفاده کنند. بندرکنگ جایی برای آمدوشد لنج‌ها و کشتی‌ها بود و آن‌ها کالاها و بارهایی با خود می‌آوردند که باید در جایی اطمینان‌بخش نگه‌داری می‌شد. پس چه جایی بهتر از برکه دریا دولت که آب‌انبار هم بود و دیوارهای ستبر و پوشیده‌ای داشت و نگهبانانی مراقب؟
ساخت برکه دریا دولت در دهه‌های پایانی پادشاهی قاجاریه انجام گرفته است. این آب‌انبار و انباری را دایره‌وار ساخته‌اند، اما شگفت است که هیچ‌گاه نخواسته‌اند سقفی روی آن را بپوشاند. از این‌رو، در اصطلاح مهرازی، برکه دریا دولت را نیم‌سقف می‌نامند. شاید گستردگی بسیار این آب‌انبار (29 متر قطر و 14 متر پهنا) بوده که نخواسته‌اند سقفی روی آن کِشیده شود؛ یا شاید هم اقلیم بندر کنگ نیاز به چنین کاری را بایسته نمی‌ساخته است. برکه دریا دولت تنها آب‌انبار تاریخی بدون سقف ایران است.
ستبری دیوارهای آب‌انباری دریا دولت نزدیک به یک متر است. ساخت‌مایه‌ای (:مصالحی) هم که در ساخت آن به‌کار رفته است، همان‌هاست که به‌سادگی در پیرامون سازه پیدا می‌شود: ساروج و خشت‌های گِلی. این آب‌انباری در دی‌ماه 1380 خورشیدی، در شمار آثار ملی ایران ثبت شده است، اما همان‌گونه که اشاره کردیم (و عکس‌های فراوانی نیز درستی آن را نشان می‌دهند)، دیوارنویسی‌ها بر روی این سازه بیش از آن است که به زیبایی آن لطمه و آسیب نزده باشد. زشتی چنین کاری زمانی بیش‌تر نمایان می‌شود که از آب‌انبار برکه دریا دولت به عنوان یکی از «جاذبه‌های گردشگری بندر کنگ» یاد می‌شود. اما سازه‌ای که دیوارهایش خالی از خط‌های کج‌ومعوجی نیست که با افشانه نوشته شده‌اند، چه «جاذبه‌ای» برای گردشگران می‌تواند داشته باشد؟ از این سخن دل‌آزار که بگذریم، باید به این نکته هم اشاره کرد که مخزن آب‌انبار بندر کنگ با بارش‌ها و روان‌شدن جویبارهای فصلی، پُر و آکنده می‌شده است.
بی‌گمان آب‌انبارها در گذشته بیش‌تر کاربرد داشتند تا در روزگار ما. طبیعی است که با کم‌رنگ شدن کاربری آن‌ها، توجه به این سازه‌ها نیز در نزد مردم کمتر شده باشد، اما کیست که نداند خویشکاری (:وظیفه‌ی) نگاهبانان میراث فرهنگی کشور است که آب‌انبارها را با همان نمایی که بوده‌اند، نگه‌داری و از تبدیل شدن آن‌ها به بناهایی متروکه جلوگیری کنند. به‌ویژه آن که آب‌انبارها در میان سازه‌های مهرازی ایران جایگاهی باارزش دارند؛ افزون بر این که بخشی از تاریخ اجتماعی پیشینیان ما نیز بوده‌اند. این سازه‌ها با باورهای بومی‌ها پیوندهایی ناگسستنی دارند و بازگو کننده و نگه‌دارنده‌ی پاره‌هایی از فرهنگ مردم هستند. باریک‌بینی‌ها و زمانی که برای ساخت این سازه‌ها به‌کار رفته است خود گواه اهمیت و ارزش آب‌انبارها در نزد مردم روزگاران گذشته است؛ چیزی که در نزد امروزی‌ها نیز باید همان بها و ارزش را داشته باشد، حتا اگر کاربری خود را از دست داده باشند.
درباره‌ی آب‌انبار بندر کنگ این نکته‌ی پایانی نیز گفتنی است که به‌سبب بزرگی آن «دریا دولت» نامیده شده است.
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر