دره‌شهر، یا همان سیمره‌ی کهن و باستانی، یکی از شهرستان‌های استان ایلام، و برخوردار از ده‌ها اثر کهن و تاریخی است. این بخش از میهن‌مان جایگاهی مهم و گران‌بها در پژوهش‌ها و بررسی‌های باستان‌شناسی دارد.
چهارتاقی (آتشکده) سرخ‌آباد، 800 متر دورتر از دره‌شهر است، در خاور آن شهر و در کنار رودخانه‌ی سراب، بر روی تپه‌ای بلند؛ تپه‌ای که به آن تنوره‌سرخ گچی می‌گویند، بدان سبب که رنگ تپه به سرخی می‌زند. دره‌شهری‌ها از همین‌رو چهارتاقی گستره‌ی خود را گاهی سرخ‌آباد، گاهی چهار دَر سرخ‌آباد و گاهی تنوره‌سرخ نام می‌دهند و به این نام‌ها می‌شناسند. از بلندای تپه و در کنار چهارتاقی می‌توان جاده‌ای را دید که از دره‌شهر به سوی شهرستان آبدانان کشیده شده است.
سازه‌ی سرخ‌آباد را چهارتاقی‌ای بازمانده از نخستین سده‌های پس از باستان ایران دانسته‌اند و می‌گویند که در آن دوره بود که به شیوه‌ی چهارتاقی‌های ساسانی ساخته شد. اما در کاوش‌های باستان‌شناسی سفال‌هایی از دوره‌ی ساسانی، با نقش‌های بر روی سفال‌ها، به‌دست آمده است و چه‌بسا این گمان را به ذهن بیاورد که سرخ‌آباد چهارتاقی‌ای ساسانی است. شیوه‌ی مهرازی آن هم که برگرفته از هنر ساسانی است، این گمان را بیش‌تر می‌کند؛ هرچند در آنجا سفال‌های سده‌های نخست اسلامی تاریخ ایران هم کشف شده است. به هر روی، پژوهشگران سرخ‌آباد را سازه‌ی پس از باستان ایران می‌دانند.
چهارتاقی دره‌شهر بر روی سکویی مربع‌شکل بنا شده است. گنبد آن بر روی چهار تاق قوسی‌شکل ساخته شده و پلکانی به درازای 10 متر و پهنای یک متر در بخش جنوبی آن دیده می‌شود. پهنای دیوارها 75 سانتی‌متر است و بلندای آن‌ها بیش‌تر از دو متر. تاق‌نماها نیز آرایه‌هایی دارند. در شمال باختری و خاور سازه آثاری از پیِ دیوارهایی یافته‌اند که اکنون ویران شده‌اند و شاید بخشی از مجموعه‌ای باشند که چهارتاقی سرخ‌آباد نیز یکی از اجزای آن بوده است. یک ویژگی این سازه که برای بررسی‌کنندگانش درخور توجه بسیار بوده، سه‌کنج‌هایی در درون چهارتاقی است و نیز تاقچه‌ای کوچک در بخش باختری سازه و درگاه ورودی آن.
ساخت‌مایه (:مصالحی) که در ساخت چهارتاقی سرخ‌آباد به‌کار بُرده شده قلوه‌سنگ‌های نتراشیده و لاشه‌سنگ است. همه‌ی این ساخت‌مایه‌ها از پیرامون سازه گِردآوری و به‌کار بُرده شده‌اند. کوه‌های آن گستره امکان فراهم آوردن چنان ساخت‌مایه‌هایی را آسان می‌کرده است. از این‌رو چهارتاقی سرخ‌آباد را از دید ساخت‌مایه‌ی به‌کار رفته در آن، سازه‌ای بوم‌آورد می‌دانند. این نیز اشاره‌کردنی است که چهارتاقی دره‌شهر در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت ملی شده است.
افسوس که ثبت ملی‌شدن چهارتاقی باارزش سرخ‌آباد دره‌شهر مانع نشده تا این سازه‌ی تاریخی کهن از دستبُردها در امان بماند. از همه بدتر آنکه به حال خود رها شده است و بومی‌ها از آن انباری برای نگه‌داری علوفه ساخته‌اند!! خبرگزاری مهر در گزارش دوم دی‌ماه 1390، با عنوان «آتشکده چهارتاقی دره‌شهر، نیایش‌گاه دیروز و انبار علوفه‌ی امروز»، خبر از آن می‌دهد که دام‌ها در گِرداگرد سازه جولان می‌دهند و گاوها و احشام سرگرم چِرا هستند! به سخن گزارش‌نویس مهر: «حکایت غریبی است که نشان می‌دهد این اثر تاریخی هیچ جایگاه و ارزشی نزد متولیان ندارد». سپس از انباری‌شدن چهارتاقی برای علوفه و کاربرد تازه‌ای که برای دامداران یافته است، یاد می‌کند و با کنایه‌ای طنزآمیز می‌نویسد: «این اثر با بی‌توجهی مسوولان، امروز کاربردهای خود را عوض کرده است و به نظر می‌رسد برای دامداری از نظر مسوولان مناسب تر است»! به‌راستی که رها کردن سازه‌ای بدان ارزش و اهمیت و انبار علوفه ساختن از آن، شگفت‌آور است و نشان می‌دهد که ما (برخی از ما) تا چه اندازه بی‌توجه به میراث تاریخی گذشته‌ی خود هستیم. همین بی‌مهری‌هاست که سبب شده دیوارهای این اثر تاریخی مهم دره‌شهر، چهارتاقی سرخ‌آباد، فرو بریزد و ویران شود. یادگاری‌نوشتن‌ها هم بماند که بر روی بازمانده‌ی دیوارهای سازه خودنمایی (یا بهتر بگوییم: زشت‌نمایی) می‌کند. افسوس!
*یاری‌نامه: تارنماهای خبرگزاری مهر؛ سایت دره‌شهر و سیری در ایران.
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر