فراشبند، در استان فارس، چنان آکنده از چهارتاقی‌های دیرینه است که آنجا را «پایتخت چهارتاقی‌های ایران» نام داده‌اند. بیش از 26 چهارتاقی در فراشبند شناسایی شده است. برخی از آن سازه‌ها تنها بازمانده‌ای از سازه‌هایی هستند که در گذر زمان فروریخته‌اند و بخش ناپایداری از آن‌ها به‌جا مانده است. اما در آن میان، چهارتاقی «نقاره‌خانه» ارزش‌های هنری و مهرازی دیگری دارد و شاخص و برجسته‌تر است.
فراشبند یکی از بخش‌های چهارگانه‌ی شهرستان فیروزآباد در استان فارس است. سه بخش دیگر قیر و کازرون و میمند هستند. آب‌وهوای فراشبند گرم و زمین‌های پهنه‌ورَش جایی برای کوچ عشایر است. گرداگرد فراشبند شهرهای کازرون و فیروزآباد دیده‌ور است و در جنوب و باختر با لار و بوشهر. فراشبندی‌ها بهرام پنجم ساسانی (بهرام گور) را بنیادگذار شهرشان می‌دانند. این سخن دور از واقعیت نیست و آثار بسیار بازمانده از روزگار ساسانیان در فراشبند نشان از آن دارد که این گستره آوازه‌ای فراوان در آن دوره‌ی باستانی داشته است. فراشبند دو بخش است؛ یکی را مرکزی و دیگری را دِهرَم می‌نامند. دهستان‌های نوجین و آویز و دژگاه نیز در آنجا، با زیست‌بوم زیبا و تاریخی‌شان پذیرای گردشگران هستند. فراشبند تا شیراز دوری بیش از 170 کیلومتر دارد.
چهارتاقی نقاره‌خانه (یکی از چندین و چند چهارتاقی فراشبند) در جاده‌ای که از آغاز آن در فراشبند تا سازه 4 کیلومتر راه است و پایان آن به دِهرَم می‌رسد، سایه‌افکن است و تماشایی. این سازه‌ی کهن بر فراز تپه‌ای ساخته شده است و همان‌گونه که گفته شد، نشانه‌ی دیگری از روزگار ساسانی بر ایران است.
چهارتاقی نقاره‌خانه حیاطی دارد که در مرکز مجموعه ساخته شده است. هر ضلع از این حیاط چهارگوش 12 فرورفتگی (حجره) دارد و تاق آن‌ها نیم‌دایره‌ای است. همه‌ی مجموعه پهنه‌ای کم‌وبیش گسترده را دربرمی‌گیرد و سه سازه‌ی گچی، ساروجی و سنگی در آن دیده می‌شود، اما سازه‌ی اصلی همان چهارتاقی‌ای است که به نام نقاره‌خانه شناخته می‌شود. در سوی باختری چهارتاقی دو اتاق‌مانند هست و در بخش شمالی آن یک اتاق. در ساخت این سازه‌ها از لاشه‌سنگ و ملات گچ استفاده شده است و بدنه‌ی درونی چهارتاقی گچ‌اندود است. این نیز گفتنی است که بلندای سازه 9 متری است.
در آذرماه 1399 فیلمی در فضای مجازی بازنشر شد که از نادیده گرفتن گستره‌ی (حریم) چهارتاقی نقاره‌خانه خبر می‌داد. «در این فیلم نشان می‌دهد تعدادی خودرو مربوط به کارمندان شرکت آبفا که در حال لوله‌گذاری در حاشیه جاده‌ای در چهار کیلومتری جهرم به فراشبند هستند، وارد حریم بنای تاریخی چهارطاقی نقاره‌خانه شده‌اند» (گزارش باشگاه خبرنگاران جوان- 27 آذر 1399). اما مسوولان میراث فرهنگی استان فارس این فیلم را مربوط به یکسال پیش از آن دانسته بودند و گفته بودند که «به‌تازگی رُخ نداده است» (همان گزارش). به هر روی، تا چندی این خبر سبب نگرانی دوستداران میراث تاریخی شد و درباره‌ی چگونگی نگاهبانی از چهارتاقی نقاره‌خانه گفت‌وگوهایی به میان آمد.
در سال‌های گذشته، چهارتاقی نقاره‌خانه گاه جایی برای برگزاری نشست‌ها بوده است! برای نمونه، در آذرماه 1394 زمین چهارتاقی را از صنایع دستی پوشاندند و نشستی از انجمن شعرای فراشبند و فارس را در آنجا برگزار کردند! (سایت وزارت میراث فرهنگی- آذر 1394). نشست شاعران در زیر گنبد این چهارتاقی کهن انجام شد و «بخش پایانی مراسم با مثنوی خوانی و تفسیر مثنوی معنوی انجام پذیرفت» [!!] پیدا نیست چه بایستگی (:ضرورتی) سبب می‌شود که شاعران در سازه‌ای که باید مراقب خشت‌خشت آن بود، نشست ادبی برگزار کنند و «مثنوی» بخوانند؟
در اسفندماه 1395 خورشیدی، اداره میراث فرهنگی فراشبند باززنده‌سازی‌هایی در این چهارتاقی انجام داد و پایه‌ی ستون‌ها و بخشی از گنبد و کف چهارتاقی را استوارسازی کرد. [ قابل توجه انجمن شاعران برای برگزاری نشست بعدی! ].
چهارتاقی ساسانی نقاره‌خانه در اسفندماه 1379 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر