88 سال پیش در چنین روزی، یکم اسپندماه سال 2490 شاهنشاهی برابر با بیستم فوریه 1932، «تاراپور J. Tarapore» در شهر بمبئی هند «آیین مدیریت و نامه‌نگاری دولتی ایران» در دوران ساسانیان را از روی یک نسخه اصل دوباره‌نویسی و پخش کرد.
این آیین‌نامه یک بخشنامه (دستور العمل) اداری بود که در دوران پادشاهی خسروانوشیروان ساسانی برای مقامات دولتی ارسال شده بود تا به کار گیرند. این روش مدیریت دولتی پیش از دوران زمامداری خسروانوشیروان وجود داشت و در زمان وی بود که گردآوری، تدوین و به صورت دستورالعمل به مقامات دولتی ابلاغ شده بود. در هر صورت، نسخه «تاراپور» متعلق به زمان خسروانوشیروان (قرن ششم میلادی) بوده است.
در این آیین‌نامه کهن، به مقامات دولتی و کارمندان سازمان‌های عمومی تاکید شده بود که در گزارش‌ها و نامه‌های اداری از تعارفات معمول دست بردارند، ملاحظات را کنار بگذارند، روشن بنویسند، لفاظی نکنند، و توجه داشته باشند که اگر گزارش خلاف واقع بدهند به سختی مجازات خواهند شد.
قسمت بیشتر این آیین‌نامه مربوط به چگونگی مدیریت است و درآن، روی لزوم بازرسی و تشویق و تنبیه کارمندان و توجه به نظر آنان تاکید شده است. رشوه‌گیری در این آیین‌نامه خطرناک‌ترین خیانت به کشور و مردم به حساب آمده که مجازات سنگین و محرومیت خواهد داشت. ترتیب اثردادن به درد دل‌های مراجعان و پذیرفتن و احترام کردن آنان از نکات مهم این آیین‌نامه است. این آیین‌نامه در موارد متعدد روی گردآوری مالیات و منصفانه بودن آن و خصوصیات ویژه ماموران مالیه و خودداری از به مقاطعه دادن امر گردآوری مالیات‌ها تاکید کرده است. در این آیین‌نامه مدیران دولتی را از تبعیض و افاده و بی اعتنایی به مردم دور داشته شده‌اند. در این زمینه، آیین نامه آنان را خدمتگذار و جیره خور مردم (نوکر = سروانت، همین اصطلاحی که در حال حاضر در کشورهای انگلیسی زبان در مورد کارمند دولت بکار می رود) خوانده و دقّت و اهمیت کار حسابداری را مورد تاکید قرار داده است. آیین نامه عهد خسروانوشیروان بر رعایت اصول اخلاقی مدیریت دولتی تاکید کرده و این اصول را یادآور شده است. استادان و مدرسان معاصر درس «تاریخ مدیریت اداری» در تفسیر این قسمت از آئین نامه گفته اند که خسروانوشیروان اصول کنفوسیوس چینی را که مشابهت زیاد با آموزشهای زرتشت دارند مورد توجه قرارداده و بکار بسته است.
از نکات جالب این آیین‌نامه که نهایت پیشرفته بودن ایران عهد باستان در دانش اداری را منعکس می‌کند؛ ضابطه دادن نمره (پوان) منفی به مدیران و کارمندانی است که در انجام وظیفه سهل‌انگاری و کوتاهی کنند که رسیدن نمرات منفی به میزان معین (نصاب) باعث برکناری مدیر و یا کارمند می‌شد.
این آیین‌نامه از دیپترتاران (دفترداران ــ کارکنان ارشد ادارات) خواسته است که در گزارش خود به چند نکته اساسی توجه کنند از این قرار: چه می‌خواهند بگویند و چه خبری می‌خواهند برسانند، منظورشان از نوشتن گزارش چیست و چرا باید خبر را بدهند، و بالاخره نتیجه‌گیری و بیان نظر خود درباره موضوع. طبق این دستورالعمل، نامه باید دارای تاریخ باشد و (در آن زمان که از کاغذهای فعلی و پوشه و … اثری نبود) دور یک چوب (حول محور) لوله شده باشد. نامه تا شده موجب مواخذه بود.
باید توجه داشت که مورخان کارشناس رویدادهای عهد باستان، ایران را به داشتن روش پیشرفته و کارآمد برای ادارات عمومی ستوده‌اند. امپراتوری‌های امویان و عباسیان و بعدا غزها (غزنویان و سلجوقیان) و در پی آنها، مغول‌ها و همنژادان تیموری آنان برای تمشیت امور و اداره قلمرو خود از این مهارت ایرانیان به خوبی بهره گرفتند و بقای آنها به دلیل سپردن کارها به مدیران و وزیران ایرانی بود. دولت‌های استعماری اروپا که متوجه این هنر ایرانیان بودند در قرون 19 و 20 میلادی کوشیدند که آن را که پس از مغول‌ها تضعیف شده بود تخریب و ایران را دچار یک بوروکراسی بد کنند و از پیشرفت بازدارند.
کار «تاراپور» در نقل و تشریح این آیین‌نامه در سال 1932 همزمان به زبان انگلیسی در آفریقای جنوبی، استرالیا، کانادا، ایالات متحده و ممالک اروپایی توزیع و بعدا تجدید چاپ شد. بدون تردید از اصول این کتاب در علم مدیریت سازمان‌های عمومی در دنیای نوین اقتباس شده و الگو قرار گرفته است.
این آیین‌نامه توسط مهاجران پارسی قرون هفتم و هشتم میلادی به هند برده شده بود که به دست «تاراپور» افتاد. ایرانیانی که در آن عهد از طریق جزایر قشم و هرمز به هند مهاجرت کردند و نیاکان آنان هنوز در آنجا هستند و هند را صنعتی ساخته‌اند عمدتا از مقامات دولتی، بزرگان و افسران ارتش و بیشترشان از مازندران بودند. دلیل عمده مهاجرت آنان نارضایی از حکومت تازیان بر ایران بود. در قصه سنگان (سنجان) که شرح این مهاجرت است آمده است که تازیان پیشتر گفته بودند که هدفشان از جنگ با دولت ایران گسترش اسلام و طرد ظلم و تبعیض است، نه حکومت کردن. ولی، پس از تصرف شهرها زیر قول خود زده و حاکم شده بودند.
در این آیین‌نامه کهن، به مقامات دولتی و کارمندان سازمان‌های عمومی تاکید شده بود که در گزارش‌ها و نامه‌های اداری از تعارفات معمول دست بردارند، ملاحظات را کنار بگذارند، روشن بنویسند، لفاظی نکنند، و توجه داشته باشند که اگر گزارش خلاف واقع بدهند به سختی مجازات خواهند شد.
قسمت بیشتر این آیین‌نامه مربوط به چگونگی مدیریت است و درآن، روی لزوم بازرسی و تشویق و تنبیه کارمندان و توجه به نظر آنان تاکید شده است. رشوه‌گیری در این آیین‌نامه خطرناک‌ترین خیانت به کشور و مردم به حساب آمده که مجازات سنگین و محرومیت خواهد داشت. ترتیب اثردادن به درد دل‌های مراجعان و پذیرفتن و احترام کردن آنان از نکات مهم این آیین‌نامه است. این آیین‌نامه در موارد متعدد روی گردآوری مالیات و منصفانه بودن آن و خصوصیات ویژه ماموران مالیه و خودداری از به مقاطعه دادن امر گردآوری مالیات‌ها تاکید کرده است. در این آیین‌نامه مدیران دولتی را از تبعیض و افاده و بی اعتنایی به مردم دور داشته شده‌اند. در این زمینه، آیین نامه آنان را خدمتگذار و جیره خور مردم (نوکر = سروانت، همین اصطلاحی که در حال حاضر در کشورهای انگلیسی زبان در مورد کارمند دولت بکار می رود) خوانده و دقّت و اهمیت کار حسابداری را مورد تاکید قرار داده است. آیین نامه عهد خسروانوشیروان بر رعایت اصول اخلاقی مدیریت دولتی تاکید کرده و این اصول را یادآور شده است. استادان و مدرسان معاصر درس «تاریخ مدیریت اداری» در تفسیر این قسمت از آئین نامه گفته اند که خسروانوشیروان اصول کنفوسیوس چینی را که مشابهت زیاد با آموزشهای زرتشت دارند مورد توجه قرارداده و بکار بسته است.
از نکات جالب این آیین‌نامه که نهایت پیشرفته بودن ایران عهد باستان در دانش اداری را منعکس می‌کند؛ ضابطه دادن نمره (پوان) منفی به مدیران و کارمندانی است که در انجام وظیفه سهل‌انگاری و کوتاهی کنند که رسیدن نمرات منفی به میزان معین (نصاب) باعث برکناری مدیر و یا کارمند می‌شد.
این آیین‌نامه از دیپترتاران (دفترداران ــ کارکنان ارشد ادارات) خواسته است که در گزارش خود به چند نکته اساسی توجه کنند از این قرار: چه می‌خواهند بگویند و چه خبری می‌خواهند برسانند، منظورشان از نوشتن گزارش چیست و چرا باید خبر را بدهند، و بالاخره نتیجه‌گیری و بیان نظر خود درباره موضوع. طبق این دستورالعمل، نامه باید دارای تاریخ باشد و (در آن زمان که از کاغذهای فعلی و پوشه و … اثری نبود) دور یک چوب (حول محور) لوله شده باشد. نامه تا شده موجب مواخذه بود.
باید توجه داشت که مورخان کارشناس رویدادهای عهد باستان، ایران را به داشتن روش پیشرفته و کارآمد برای ادارات عمومی ستوده‌اند. امپراتوری‌های امویان و عباسیان و بعدا غزها (غزنویان و سلجوقیان) و در پی آنها، مغول‌ها و همنژادان تیموری آنان برای تمشیت امور و اداره قلمرو خود از این مهارت ایرانیان به خوبی بهره گرفتند و بقای آنها به دلیل سپردن کارها به مدیران و وزیران ایرانی بود. دولت‌های استعماری اروپا که متوجه این هنر ایرانیان بودند در قرون 19 و 20 میلادی کوشیدند که آن را که پس از مغول‌ها تضعیف شده بود تخریب و ایران را دچار یک بوروکراسی بد کنند و از پیشرفت بازدارند.
کار «تاراپور» در نقل و تشریح این آیین‌نامه در سال 1932 همزمان به زبان انگلیسی در آفریقای جنوبی، استرالیا، کانادا، ایالات متحده و ممالک اروپایی توزیع و بعدا تجدید چاپ شد. بدون تردید از اصول این کتاب در علم مدیریت سازمان‌های عمومی در دنیای نوین اقتباس شده و الگو قرار گرفته است.
این آیین‌نامه توسط مهاجران پارسی قرون هفتم و هشتم میلادی به هند برده شده بود که به دست «تاراپور» افتاد. ایرانیانی که در آن عهد از طریق جزایر قشم و هرمز به هند مهاجرت کردند و نیاکان آنان هنوز در آنجا هستند و هند را صنعتی ساخته‌اند عمدتا از مقامات دولتی، بزرگان و افسران ارتش و بیشترشان از مازندران بودند. دلیل عمده مهاجرت آنان نارضایی از حکومت تازیان بر ایران بود. در قصه سنگان (سنجان) که شرح این مهاجرت است آمده است که تازیان پیشتر گفته بودند که هدفشان از جنگ با دولت ایران گسترش اسلام و طرد ظلم و تبعیض است، نه حکومت کردن. ولی، پس از تصرف شهرها زیر قول خود زده و حاکم شده بودند.
امرداد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر