اوستاشناسان و زرتشت‌پژوهان جهان - مارتین هاوگ؛ پژوهش‌های یگانه درباره‌ی گات‌ها

دانشمند برجسته و اوستاشناس آلمانی، مارتین هاوگ، نقش برجسته و بی‌مانندی در پیشبرد دانش اوستاشناسی دارد و در میان استادان خاورشناسان جهان به نیکی شناخته می‌شود. ارزش یافته‌های علمی هاوگ چنان است که جهان اوستاشناسی خود را وامدار او و دستاوردهای ارزشمندش می‌داند.

مارتین هاوگ (هوگ) آلمانی بود. او در نیمه‌ی نخست سده‌ی نوزدهم میلادی، به سال 1827، در ایالت بادن‌وورتمبرگ، سومین بخش بزرگ آلمان، زاده شد؛ ایالتی که اکنون با جشنواره‌های فرهنگی‌اش شناخته می‌شود و در گذشته‌های دور نیز جایی دل‌خواه برای دانش‌اندوزان بود. هاوگ چهل‌ونُه سال زیست و سرانجام در ژوئن 1876 میلادی، دور از زادگاهش، در سوییس درگذشت.

هاوگ دانش‌آموخته‌ی دانشگاه توبینگن آلمان بود. در آن زمان بیش از 370 سال از بنیادگذاری آن دانشگاه سپری شده بود و جایگاهی ارزشمند در نزد استادان و پژوهشگران داشت. او زبان‌های کهن خاوری (شرقی)، به‌ویژه زبان سانسکریت را در توبینگن آموخت، اما یادگیری افزون‌تر را در گروِ رفتن به خاور آسیا می‌دانست. پس در سال 1859 میلادی، زمانی که سی‌ودو ساله بود و در اوج بهره‌وری علمی، راهی هندوستان شد و آن اندازه زبان سانسکریت را آموخت که به جایگاه استادی دست یافت.

کوشش‌های علمی هاوگ سبب آشنایی او با زبان اوستایی شد. سپس‌تر توانست کتابی در این‌باره با عنوان «نوشته‌های دینی پارسیان» انتشار دهد. در بازگشت به آلمان نیز کرسی دانشگاهی شهر مونیخ به او سپرده شد تا زبان سانسکریت و زبان‌شناسی سنجشی (:تطبیقی) را تدریس کند.

هاوگ کتاب‌های کم‌وبیش پُرشماری درباره‌ی فرهنگ ایران باستان نوشت. شمار آن‌ها را ‌ 14 کتاب دانسته‌اند. اما نکته این‌جاست که بسیاری از آن‌ها پس از درگذشت او چاپ و انتشار یافت و هاوگ این بخت را نداشت که همه‌ی پژوهش‌های علمی‌اش را در زمان حیاتش چاپ‌شده ببیند.

هاوگ نخستین اوستاشناسی بود که دریافت هفده بخش از یسنا (بخش هات‌ها) بسیار کهن‌تر از بخش‌های دیگر است. این نکته را او به سبب دانش زبان‌شناسی بسیارش توانست دریابد. آن بخش هفده‌گانه همان «گات‌ها»، سروده‌های اشوزرتشت، است. او به یگانه و بی‌مانند بودن گات‌ها پی بُرد و بر این نکته پافشاری بسیار داشت. هاوگ دیرینگی زبانی گات‌ها را بیش از سه‌هزار سال می‌دانست. یافته‌ی علمی و زبان‌شناسی او در نزد اوستاشناسان اعتبار و ارزش بسیار دارد.هاوگ گات‌ها را به زبان آلمانی برگردان کرد و بدین‌گونه دانش اوستاشناسی را گام‌ها پیش بُرد. پارسیان خود را وامدار کشف مهم او می‌دانستند و بارها از هاوگ خواستند که درباره‌ی ویژگی‌های زبانی گات‌ها سخنرانی کند. سخنرانی‌های او در این باره در دهه‌ی 60 میلادی و در دانشگاه پونا، یکی از دانشگاه‌های برتر هندوستان، انجام گرفت. از آثار مارتین هاوگ می‌توان به کتاب‌هایی مانند: زبان پهلوی و بُندهش، پنج گاهان، واژه‌نامه‌ی زند- پهلوی، درباره‌ی ارداویراف‌نامه و فرهنگ پهلوی و همچنین سخنرانی‌هایی درباره‌ی سخن اصلی زرتشت در سال ۱۸۶۵ اشاره کرد.

خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد