دریچه‌ی اصلی آبراه دوره‌ی هخامنشی یافت شد

خبرنگار امرداد: فرزانه خسروی

فصل سوم کاوش در آبراه دوره هخامنشی تخت‌جمشید در حالی پایان یافت که جزییات و نکات تازه‌ای در پیوند با شکل کلی آبراهه‌ها مشخص و یک دریچه‌ی اصلی دوره هخامنشی جابه‌جا کننده‌ی آب‌های سطحی محوطه‌ی باختری حیاط جنوبی به شبکه اصلی انتقال، پیدا شد.

به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، احمد علی‌اسدی سرپرست کاوش آبراهه‌های تخت‌جمشید امروز دوشنبه 20 شهریور 96 با اعلام این خبر گفت: «هدف فصل سوم کاوش آبراهه‌های تخت‌جمشید، دنباله‌ی کاوش آبراهه حیاط جنوبی  کاخ تچر، شناخت وضعیت مجموعه آبراهه دروازه ناتمام و شناسایی و بیرون آوردن بخشی از دیواره‌ی تخت‌جمشید بود که به ‌واسطه‌ی خاک دورریز حاصل از کاوش‌های قبل به‌صورت کوهی از خاک  نیمی از ضلع جنوبی تختگاه را  پوشانده بود.» 
او با اشاره به ایجاد مجموعه‌ای از سه آبراه، در محدوده‌ی کاخ تچر گفت: «یکی از این آبراهه‌ها در بخش ایوان شمالی کاخ تچر قرار دارد و پس از طی مسیر کوتاهی به آب راه‌های آپادانا پیوند می‌خورد.»
اسدی در توضیح آبراه دیگر گفت: «این آبراه، شاخه فرعی  آبراهی است که از حیاط جنوبی تچر آغاز شده و با امتداد به‌سمت خاوری در محدوده بین خزانه و  کاخ صدستون به  شبکه اصلی آبراه‌ها می‌پیوندد.»
به گفته‌ی او، این آبراه برای دفع آب‌های پشت‌بام تالار  اصلی و ایوان جنوبی کاخ مورد استفاده بوده است.
او در ادامه افزود: «سومین آبراه در محدوده حیاط جنوبی کاخ تچر و برای دفع آب‌های حیاط مورد اشاره ایجاد شده است.»

آبراهه‌ای با ساختار متفاوت

او گفت: «کاوش در این آبراهه با توجه به اینکه دارای ساختاری متفاوت و جهت امتدادی نامشخص به‌سمت غرب تختگاه است، دارای اهمیت قابل‌توجهی در شناخت کلی شبکه آبراهه‌های زیرزمینی تختگاه است و احتمال دارد درصورت کاوش بتوان وضعیت آبراهه‌ها را در این بخش به صورت کامل مشخص کرد و به درک بهتری از وضعیت  بناهای پارسه در این بخش رسید.»
اسدی با اشاره به شناسایی دو شاخه فرعی از آبراهه گفت: «یکی از این شاخه‌ها با امتداد به سمت شمال غربی حیاط تچر، به زیر کاخ تچر منتهی شده و برای دفع آب‌های پشت‌بام ایوان جنوبی کاخ مورد استفاده بوده است.»
او با اشاره به شاخه‌ی فرعی دیگری که به‌سمت جنوب حیاط تچر و کاخ H در امتداد است، گفت: «کشف یک دریچه اصلی دوره هخامنشی که آب‌های سطحی محوطه غربی حیاط جنوبی را به شبکه اصلی انتقال می‌داده است، از یافته‌های جدید این فصل از کاوش بود.»
او افزود: «ادامه کار در شاخه جنوبی حیاط تچر می‌تواند شناخت جدیدی از وضعیت آبراهه‌ها را در سمت جنوبی حیاط و خصوصا کاخ H  ارائه دهد.»
به گفته این باستان‌شناس، شاخه دیگری از آبراهه‌ها در گُستره‌ی خاوری(:شرقی) دروازه‌ی ناتمام است که از جنوب به زیر کاخ صدستون و از جهت شمال به‌سمت دیواره شمالی تختگاه  امتداد پیدا کرده است.»
او با اشاره به کاوش قسمتی از این آبراه در سال‌های قبل گفت: «متأسفانه هیچ گزارشی از این کاوش در دسترس نیست.»
او با اشاره به امتداد این ابراهه به سمت شمال تختگاه گفت: «اطلاع در کارکرد این آبراه و قرار داشتن آن در زیر هر یک از بناهای گُستره شمال شرقی تختگاه برای ما اهمیت داشت.»
وی در ادامه گفت: «به همین دلیل کاوش در این بخش نیز مد نظر قرار گرفت در ادامه کار حدود پنجاه متر از این آبراهه خاک‌برداری شد.»

آبراهه‌هایی به بلندای شش متر

اسدی از نکات قابل توجه در این آبراه به ارتفاع حدود شش متری کانال‌ها اشاره کرد که یکپارچه از صخره‌های کوه و در دل آن کنده شده و هیچ‌گونه ساختار منظمی  ندارد.
او ابراز امیدواری کرد با توجه به اینکه شکل شبکه آبراهه‌ها به‌گونه کامل در بسیاری از بخش‌های تختگاه، در پیوند با نوع بناهایی است که روی تختگاه داشته، با ادامه کاوش در فصل‌های بعدی و شناسایی  کامل شبکۀ آبراهه‌ها در این بخش، به بهبود  بازسازی بناها در این قسمت کمک شود.
وی افزود: «خاک دور ریز حاصل از کاوش‌های اشمیت و هرتسفلد که بین  سال‌های 1932 تا 1939 در ضلع جنوبی تختگاه ریخته  شده، امروزه  به ‌صورت کوهی از خاک، نیمی از ضلع جنوبی تختگاه را  پوشانده و  نمای آن را در خود  پنهان کرده  است.»
اسدی در ادامه گفت: «این تل خاک موجب شد امکان بیرون رفت آب کانال‌ها از  ضلع جنوبی تختگاه وجود نداشته باشد که در سال 91 با شناسایی خروجی آبراه و  کاوش در بخش شرقی این دیواره مشکل خروج آب‌های سطحی رفع شد.»
او هدف از کار در این بخش در فصل سوم کاوش آبراهه‌ها، را دسترسی به مسیری برای بازدید گردشگران از سنگ‌نبشتۀ بسیار ارزشمند داریوش یکم در پِی بنای جنوبی تخت‌جمشید اعلام و ابراز امیدواری کرد که با دستیابی به سطح‌های پایین‌تر، بتوان به امتداد دیگر شبکه آبراهه‌ها دسترسی داشته و آن را شناسایی کرد.
این باستان‌شناس هدف نهایی کاوش در این قسمت را شناسایی و بیرون آوردن بخشی از دیواره تخت‌جمشید که زیر خَروارها خاک پنهان شده اعلام کرد و گفت: «نتیجه این امر بازیابی شکل اصلی پارسه همان گونه که در  درازای سده‌ها وجود داشته، است.»
به گفته‌ی این باستان‌شناس، این شبکه آبراهه‌ها با آغاز پژوهش‌های باستان‌شناسی در تخت‌جمشید از حدود 80 سال پیش، به‌تدریج کاوش و بخش‌های گوناگون آن شناسایی شد.
او با اشاره به دادن پروانه(:مجوز) کاوش آبراهه‌های تخت جمشید توسط فرنشنی(:ریاست) پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: «نخستین بار هرتسفلد و بعد از آن اشمیت بخش عمده‌ای از نقشه آبراه‌ها را مشخص کردند، علی سامی نیز که 22 سال (1318-1340 خورشیدی) اداره محوطه را بر عهده داشت، بخشی از  آبراهه‌ها را لایروبی کرد.»
این باستان‌شناس یادآوری کرد: «در فاصله‌ی سال‌های 1381 تا 1383 بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد به ‌سرپرستی علیرضا عسگری چاوردی و دفتر فنی تخت‌جمشید،کاوش بخش‌های پایانی کانال‌های تختگاه تخت جمشید را انجام دادند و در تابستان سال ۹۱ در امتداد خروجی آبراهه‌های تخت جمشید توسط علی اسدی کاوش انجام شد که این  امر موجب رفع دایمی مشکل خروج آب جمع‌شده در آبراهه‌ها شد.»