روستای کلپورگان در استان سیستان و بلوچستان یکی از شگفتی‌های فرهنگ ایران را رقم زده است. کلپورگان روستایی در 25 کیلومتری شهر سراوان و 390 کیلومتری جنوب شرق زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان، خواستگاه سفالی به همین نام است و آنچه امروز کلپورگان را از سایر نقاط متمایز کرده هنر سفالگری آن است.
"کلپوره" نام گیاهی دارویی برای درمان دل درد است که در بلوچستان می‌روید. اما هنر آنها برای روح مردم کلانشهر‌ها مانند نوازش است.
سفال در این روستا دیرینگی هفت هزار ساله دارد و ثبت جهانی دارد. این جمله را بانویی روستایی با افتخار بر زبان می‌آورد و نسل به نسل مردم این روستا سفالگری می‌کنند بدون استفاده از چرخ و لوازم سفال سازی تمام کارهای ساخت سفال در این روستا کار دست است اما این روستا با توجه به تمام ویژگی‌هایی که از دید گردشگری دارد، دستخوش محرومیت است، شاید پیش از آن وقتی نام سیستان و بلوچستان بر زبان می‌آید موضوع خشکسالی و ریز گرد مطرح می‌شود اما نکته آن‌جاست که در این استان و در روستای کلپورگان کودکان مدرسه‌ی مناسب ندارند.
سفال "کلپورگان"، هنر دست زنان هنرمند بلوچ است که شیوه تولید آن از 7 هزار سال پیش تاکنون بدون تغییر باقی مانده است. بسیاری از روستاهای سراوان دارای خاک خوبی هستند که با بهره‌برداری از آن کوزه‌گری و سفال‌سازی در این روستاها، به ویژه در روستای کلپورگان این شهرستان توسعه یافته است.
بانوی روستایی درباره ساخت سفال‌ها می‌گوید: نکته جالب در ساخت این سفالینه‌ها این است که برای ساخت آنها از چرخ سفالگری استفاده نمی‌شود و کوزه‌ها با هنر دست زنان بلوچ شکل می‌گیرند؛ همچنین برای تزیین سفالینه‌ها از هیچ‌گونه لعابی استفاده نمی‌شود و زینت‌بخش آنها طرح‌هایی هندسی شامل ترکیب دایره‌هایی خالی و توپر و همچنین نیم‌دایره‌ها و خطوط است که این نقوش یادآور نقش‌های باستانی است.
برای تزیین و نقاشی سفال از سنگ "تیتوک" استفاده می‌کنند؛ این سنگ نوعی سنگ منگنز دارای رنگی قهوه‌ای یا سیاه است. با ساییدن سنگ تیتوک بر روی تخته سنگی بزرگ که مقداری آب روی آن ریخته شده، دوغابی تهیه می‌شود که رنگ مورد نیاز برای نقاشی سفالینه‌ها را فراهم می‌کند.
سفالینه‌های کلپورگان اشکال و کاربردهای متنوعی مانند کوزه، قلیان، انواع ظروف مانند کاسه و بشقاب و پارچ، قندان و اسپند دودکن دارد. سفال کلپورگان اگرچه آنطور که شایسته آن است به دنیا شناسانده نشده، اما اصالت و زیبایی این هنر دست، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. بیشتر مردان در این روستا دامداری و کشاورزی می‌کنند که البته به دلیل خشکسالی کاهش پیدا کرده است و در کنار زنان کوره را برای سفال‌سازی آماده می‌کنند.
تنها موزه‌ی زنده سفال جهان در روستای گردشگری «کلپورگان» شهرستان سراوان محلی است که زنان بلوچ هزاران سال است با استفاده از سنت‌ها، ابزارها و طرح‌های باستانی سفالی تولید می‌کنند که شیوه تولید آن از 7 هزار سال پیش تاکنون بدون تغییر باقی مانده است.
سفال کلپورگان بیشتر از آن جهت در دنیا شهرت یافتند که شباهت زیادی به سفال‌های پیش از تاریخ دارد، به طوری که تولیدهای کنونی این سفال‌ها شباهت زیادی به آثار کشف شده از محوطه‌های باستانی و کهن در مناطق مختلف دارد.
کودکان کلپورگان مدرسه مناسب ندارند
اما در این روستا مدرسه‌ای تا مقطع تحصیلی پنجم ابتدایی وجود دارد که قابل استفاده نیست و کودکان در این روستا محروم از تحصیل هستند، البته که در این میان خیرین و موسساتی پا پیش گذاشتند و با شناخت منطقه با برگزاری نمایشگاه‌هایی که البته ساخت دست مردم این روستا است برای ساخت مدرسه وجوه جمع‌آوری کنند. این بانوی روستایی می‌گوید برای نشان دادن فرهنگ مردم این روستا به شهرهای گوناگون رفته‌ام، سفالگری را از مادرم یاد گرفتم و با آن که شش فرزند دارم سفالگری را به آنها هم آموخته‌ام.
بیشتر مردان در این روستا دامداری و کشاورزی می‌کنند که البته به دلیل خشکسالی کاهش پیدا کرده است.
فرشته دختر 12 ساله کلپورگانی است که از پنج سالگی سفالگری را آموخته است او با مادرش در نمایشگاه‌ها شرکت می‌کند تا هنر و فرهنگ مردم این روستا را نشان دهد. او با دستان کوچکش سوزن‌دوزی می‌کرد تا در کنار مادرش قدم برداشته تا مشکل مردم این روستا را حل شود هر چند این مشکلات را باید ریشه‌ای برطرف کرد البته فرشته قدم‌های کوچکش را با ویلچر برمیدارد اما این بیماری مانع از توانمدی‌ها و هنرمندی او نشده است. فرشته از پنج سالگی سفالگری می‌کند و هنر سوزن‌دوزی را از استاد کار خود آموخته است. فرشته می‌گوید مدرسه‌ای که بچه‌ها در این روستا به آن می‌روند شرایط مساعد تحصیل ندارد.
بانو امرالهی مدیر پروژه ساخت مدرسه کلپورگان است او گام به گام در بازسازی این مدرسه همراه دیگر دهشمندان گام برمیدارد. وی در این‌باره گفت: می‌خواهیم در این روستا هنرستانی را تاسیس کنیم که در نوبت صبح دختران سفالگری بیاموزند و در نوبت عصر آن پسران موسیقی آموزش ببیند در این روستا در کنار هنر سفالگری پسران موسیقی عرفانی را از کودکی می نوازند اما نکته آن است. که در این روستا دختران تا کلاس نهم بیشتر نمی‌خوانند که ریشه‌ای فرهنگی دارد در این روستا 110 دانش‌آموز دختر داریم و سعی داریم تا سال دیگر برای آنها مدرسه احداث کنیم.
با توجه به قدمت روستا در سفالگری و این که برای نخستین باری است که روستایی ثبت جهانی می‌شود باید دختران آن از حداقل امکانات برای تحصیل که داشتن مدرسه هست بهرمند شوند. امرالهی می‌گوید وضعیت مدرسه به گونه‌ای است که سرویس بهداشتی ندارد و چند کلاس آن ریزش داشته است و البته ما نیاز سنجی در مدرسه این روستا را در دستور کار قرار دادیم. با توجه به وضعیتی که مردم در این روستا دارند در کنار هنرمندی آنها در ساخت سفال به نظر می‌آید باید توجه بیشتری به ساخت این روستا داشت. بازسازی روستاهایی با چنان ساختار کهن می‌تواند در اقتصاد گردشگری اثرگذار باشد و هم برای کشور ارزآوری داشته باشد.
امرداد - ساناز مرادیان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر