روستای ده نمک در 23 کیلومتری بخش مرکزی ارادان ، 35 کیلومتری گرمسار ، 144 کیلومتری تهران و 75 کیلومتری بخش مرکزی شهر سمنان جای دارد. این روستا که مردم آن نزدیک به 10 سال پیش از آن کوچیدند اکنون به عنوان روستایی خالی از سکنه از دیدنی‌های گردشگری سمنان است.
پیشینه‌ی تاریخی ده‌نمک
دژهای (:قلعه‌های) کهن حکایت از پیشینه‌ی تاریخی و دیرینگی روستای ده‌نمک دارد. گستره‌ی سمنان در سراسر روزگار مادها و هخامنشیان از گستره‌های بزرگ پارت بوده است. اشکانیان ایران را به هجده بخش گسترده تقسیم کردند که یکی از بخش‌های مهم آن کمیسن، قومیس یا قومس در ناحیه‌ی سمنان و دامغان کنونی بود .به شوند (:دلیل) جای داشتن راه ابریشم در گستره‌ی فرمانروایی اشکانی و جای گرفتن در مسیر بازرگانی میان امپراتوری روم و حوزه‌ی مدیترانه و امپراتوری «هان» در چین، این امپراتوری به مرکزی برای تجارت تبدیل شد. وجود بخش‌هایی از دژ ویران شده در جنوب روستا (قلعه خرابه) با دیرینگی نزدیک به ۲۰۰۰ ساله ، بیانگر این است که در این روزگار با ساخت و استقرار پادگان‌ها و دژها از آن‌ها برای آموزش سربازان، دفاع و نگاهداری از منطقه و درگیری با دشمن بهره‌گیری می‌شده است. قومس در روزگار فرمانروایی ساسانیان بخشی از گستره‌ی بزرگ و نامور (پزشخوارگر یا پتشخوارگر) بود. زنده‌یاد ملک‌الشعرای بهار در یادداشت‌های خود در کتاب «مجمل التواریخ و القصص» درباره‌ی و موقعیت پتشخوارگر چنین می‌نویسد: پتشخوارگر نام سلسله کوهی است از دره خوار ری تا سوادکوه و دماوند و سلسله البرز تا رودبار قزوین این منطقه در تاریخ 2000 ساله خود شاهد فراز و نشیب‌ها،جنگ‌ها، شکست‌ها و پیروزی‌های بی شمار بوده است در روزگار پس از اسلام از سرزمین تاریخی، کومش یا قومس به شمار می‌آمد. در نیمه‌ی سده‌ی هفتم میلادی در زمان یزدگرد سوم واپسین پادشاه سلسله ساسانی، مهاجمان عرب کشور ایران را به تصرف خود در آوردند و نخست شهر بزرگ و آباد ری را تسخیر کردند سپس به شمال خاوری رفته به سرزمین کومش که دربرگیرنده‌ی شهرهای سمنان، دامغان و بسطام بود رسیدند و آن را تسخیر کردند. منطقه‌ی ده نمک و پیرامون آن به چند علت مورد توجه فرمانروایی‌های وقت قرار داشته است. پیش از اسلام به خاطر موقعیت جغرافیایی خود که راه گذر کاروان‌های جاده‌ی بزرگ و نامدار ابریشم بوده و نیز مرز میان ری و قومس به شمار می‌آمد و پس از اسلام هم به شوند اینکه در راه گذر کاروان‌های زیارتی به سوی خراسان بوده از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. به‌گونه‌ای که در زمان صفویه کاروانسرای آجری در روستا ساخته شده که مورد بهره‌گیری کاروانیان بوده است به همین دلیل در مسیر کاروان‌هایی که از ری به خراسان می‌رفتند، ده نمک چهارمین منزلگاه بوده و این مطلب در نوشته‌های تاریخی بسیاری آمده است.
ده‌نمک؛ روستای دژهای باستانی
در روستای د ه نمک دژ کهن و تا اندازه ای سالم وجود دارد که به آن قلعه گبری یا کافر قلعه می‌گویند که در برخی نوشته‌ها و اسناد تاریخی مانند «وقف‌نامه» ده نمک که در سده‌ی هشتم مهی (:هجری) نوشته شده از آن یاد شده است که مربوط به ایرانیان پیش از اسلام است. وجود دژها موجود در این گستره، بیانگر این است که در روزگاران گذشته این منطقه جای گرد آمدن نیرو برای دفاع در برابر دشمن و همچنین درگیری سپاهیان حاکمان بوده است. دژ کهن با سازه ای گرد، نزدیک به ۱۰۰۰ متر مربع گستردگی دارد و بلندای کنونی آن میان ۸ تا ۱۰ متر است که گمان می‌رود پیش از اسلام ساخته شده است. دژ پر شکوه و استوار ده نمک که با خشت‌های خام بزرگ ساخته شده همچنان پابرجا و منظره‌ای زیبا به روستا بخشیده است. یادمان‌های به جا مانده از درون دژها بیانگر آن است که این دژ از راهی زیرزمینی با هم ارتباط داشته‌اند که در زمان‌های اضطراری از آن ها بهره می‌برده‌اند.
دژ خرابه؛ یادمان کهن ده‌نمک
کهن‌ترین یادمان تاریخی روستای ده نمک بقایای یک دژ کهن است که در جنوب روستا جای دارد و از دژ سالم ده نمک نزدیک به ۱۰۰۰ متر فاصله دارد که هم‌اکنون تنها بخشی از دیواره‌ی آن برجای مانده و دیگر بخش‌های آن ویران شده است. مصالح به کار رفته در ساخت آن دارای ساختاری آمیخته از گل رس دارد و دیرینگی آن به روزگار اشکانیان (نزدیک ۲۰۰۰ سال) است.
کاروانسرای ده‌نمک سازه‌ای چهار ایوانی
کاروانسرای ده نمک در ۳۶ کیلومتری خاور گرمسار و از سازه‌های چهار ایوانی است. این کاروانسرا در زمان صفویه ساخته شده و به شکل مربع مستطیل است. سردر ورودی با دو گوشواره دو اشکوب (:طبقه) به شکل ذوزنقه است که در گوشه‌ی جنوبی کاروانسرا جای دارد. در پشت هر ایوان اتاق مستطیل شکلی قرار دارد که راه میان اصطبل‌های چهارگانه را قطع می‌کند از این مکان در سال‌های گذشته برای رصد آسمان و المپیاد ستاره‌شناسی و همچنین آیین باستانی چهارشنبه‌ی آخر سال بهره می‌برند.
یخدانها و آب‌انبار کهن روستا
در روستای ده نمک دو یخدان و یک آب انبار کهن وجود دارد. دیرینگی آب انبار موجود مربوط به زمان قاجار است و در خاور کاروانسرا جای دارد و نزدیک به سه دهه‌ی پیش از آن بهره‌برداری می‌شد. همچنین دو یخدان در روستا وجود دارد که یکی در کنار و گوشه‌ی شمالی کاروانسرا جای گرفته و دیگری در کنار دژ روستا (مرکز روستا) است. مردم روستا از یخ‌دانی که در کنار کاروانسرا بود تا ۵ دهه‌ی پیش استفاده می‌کردند.
یادمان‌های ویران شده‌ی ده‌نمک
ده‌نمک دارای یک آب‌انبار کهن بود که مردم روستا به آن «ژیراو» و یا چهل پله می‌گفتند. آب کاریز (:قنات) از پایان این آب‌انبار جریان داشت و دسترسی به آب پس از گذر از چهل امکان پذیر بود. مردم روستا درساعت‌های گرم روز درون راهرو آن استراحت می‌کردند. این آب‌انبار تا ۵۰ سال پیش از آن بهره می‌بردند که شوربختانه با گذشت زمان ویران شد و درون آن با خاک پر شد. همچنین یک آب انبار آجری در روستا وجود دارد که بخش‌هایی از سر در آن هنگام گسترش و آسفالت جاده اصلی تهران به مشهد که از جلوی این آ ب انبار می‌گذشت آسیب دید ولی نسبتا سالم است. از یادمان‌های کهن ویران شده‌ی ده‌نمک می‌توان به گرمابه‌ی قدیمی، چاپارخانه، کوره‌ی آجرپزی، خانه‌ی بهداشت، کاروانسرای خشتی و آسیاب‌های کهن یاد کرد.
ده‌نمک روستایی با جاذبه‌های دیدنی و گردشگری
روستای ده‌نمک و بخش‌های پیرامون آن به دلیل ویژگی‌های خاص موقعیتی و تاریخی، مجموعه ای از چشم‌اندازهای دیدنی مانند جنگل‌های گز در منطقه‌ی کویری جنوب روستا و همچنین همجواری با گستره‌های ییلاقی در منطقه‌ی کوهستانی شمال مانند روستاهای رامه بالا و رامه پایین ، قالیباف که مناطق خوش آب و هوا و جاذبه‌های گردشگری استان سمنان هستند. همجنین آثار تاریخی میان روستا که دربردارنده‌ی کاروانسرای شاه عباسی (دوره صفویه)، آب انبار ، یخدانها ، کاریزها و دژهای باستانی و دیگر یادمان‌های کهن است و نیز آیین تعزیه‌خوانی در ماه محرم در حسینیه‌ی روستا و آیین چهارشنبه‌سوری در کاروانسرای شاه عباسی در پایان سال و نیز وجود پارک گردشگری که در باختر روستا وجود دارد، روستای ده نمک را به عنوان یکی از روستاهای با توانمندی جذب گردشگری در منطقه کرده است.
*برگرفته از تارنمای روستای تاریخی ده‌نمک با اندکی دگرگونی
مدرسه متروکه ده نمک
حمام سنتی ده نمک
فرتورها از سارای مهدوی
خبرنگار امرداد: بامداد رستگار
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر