۱۶ آذر ۱۳۹۸

ایران من - تالاب میقان اراک، زیستگاهی برای دُرناها

تالاب گستره‌ای مردابی، آبگیر یا آبی است که آب‌های شور یا شیرین ساکن و دارد. تالاب‌ها جایی برای گردآمدن آب‌های رودخانه‌ها و چشمه‌ها است. افزون‌بر این که زیست‌گاهی برای گونه‌های پرندگان یا جانوران به‌شمار می‌رود. 
در ایران تالاب‌های بسیاری هست که شماری از آن‌ها تالاب‌های بین‌المللی شناخته می‌شوند. شماری از تالاب‌ها نیز در سیاهه‌ی تالاب‌های در معرض خطر شناسایی شده‌اند.

تالاب کویری میقان در هشت کیلومتری شمال خاوری (:شرقی) اراک و جنوب باختری (:غربی) شهر داوودآباد و در گستره‌ی فراهان سفلی جای دارد. از شهر اراک تا تالاب میقان 30 دقیقه راه است. این تالاب یکی از 10 تالاب ارزشمند کشور به شمار می‌رود. 
پهنه‌ی تالاب نزدیک به 25 هزار هکتار است که از یک دریاچه با سه جزیره در میانه‌ی آن تشکیل شده است. بزرگترین جزیره‌ی تالاب 500 متر است. جزیره‌های آن کریستالین یک، دو و سه نامیده می‌شوند. کارشناسان پیشینه‌ای  2000 ساله برای این تالاب گمان می‌برند. این گستره در گذشته نیز به نام «نمک‌زار فراهان» شناخته می‌شد و در میانه‌ی آن جزیره‌ای کوچک با ویرانه‌هایی از یک دژ دیده می‌شد.
نزدیک‌ترین کوه به تالاب میقان «تخت‌زرد» نام دارد و در 10 کیلومتری جنوب خاوری آن جای دارد.
این تالاب یکی از بزرگ‌ترین سرچشمه‌های سولفات سدیم در کشور است و آوازه‌ای جهانی دارد. 147 متر مربع از کویر آن، معدن سولفات سدیم است.
آب و هوای تالاب میقان گرم و خشک است. بیشترین دمای آن تا 44 درجه بالای صفر می‌رسد و کمترین دمای آن 33 درجه زیر صفر است.
گونه‌های گیاهی تالاب میقان هرچند گوناگونی فراوان ندارد، اما از آن‌روی که به صورت چترهای روی تپه دیده می‌شوند، چشمگیر و زیبا است. در این تالاب 50 گونه‌ی گیاهی سازگار با شوری خاک شناسایی شده است. از این‌رو تالاب میقان یکی از ذخیره‌گاه‌های ارزشمند گیاهان شور کشور است. گونه‌های جلبک‌های آب شوری که در آن دیده می‌شود، خود گواه اهمیت این تالاب است. به همین دلیل آب  آن شور است و پوشیده از نمک، تا اندازه‌ای که در فصل خشک‌سالی  همه‌ی گستره‌ی تالاب از لایه‌های نمکی آکنده می‌شود و چشم‌اندازی سفید و برف‌گونه می‌آفریند. در فصل گرم سال ذرات نمک و خاک رس تالاب بر اثر وزش باد جابه‌جا می‌شوند. بدان‌سان که آشکارا حرکت نمک‌ها و شن‌ها دیده می‌شود. نمک موجود در تالاب و بخار آبی که از سطح آن برمی‌خیزد سبب کاهش انتقال ریزگردها می‌شود و در پاکیزگی هوا بسیار اثر دارد. به همین‌گونه نمک موجود در آب سبب ضدعفونی شدن آب‌های گستره‌ی یاد شده می‌شود.
تالاب میقان زیستگاه پرندگان کوچ‌رو است که در میان آن‌ها گونه‌های کمیابی از پرندگان دیده می‌شود. به‌ویژه باید از دُرناها نام بُرد. درنای خاکستری از گونه‌های مهم این تالاب است. 11 هزار درنا در این گستره دست به کوچ و زیست می‌زنند. افزون‌بر آن 5 هزار قطعه فلامینگو نیز در تالاب میقان شناسایی شده‌اند.
در فصل پاییز و آغاز زمستان، پرندگان کوچ‌رو از گستره‌ی شمال ایران و جاهای سردسیر جهان راهی این تالاب می‌شوند. در فصل بهار نیز پرندگان از جاهای سردسیر به سوی گستره‌های گرمسیر جنوبی و آفریقا می‌روند و در راه بازگشت به لانه‌های اصلی خود، در تالاب میقان می‌ایستند و اسکان زودگذر دارند. در زمان کوچ این پرندگان، گروه‌های گردشگری و پژوهندگان جانورشناسی به سوی این تالاب می‌شتابند تا از نزدیک پرندگان کوچ‌رو را ببینند. تالاب میقان، در کنار تالاب گاوخونی اصفهان، تنها گستره‌هایی هستند که در فصل زمستان پذیرای پرندگان کوچ‌رو هستند. اکنون 7 هزار قطعه از درناهای خاکستری، فلامینگوها و گونه‌های مرغابی‌سان در این تالاب به سر می‌برند. از این‌رو تالاب یاد شده گستره‌ی شکار ممنوع شناخته شده است. تالاب میقان از چندین جزیره‌ی کوچک و بزرگ تشکیل شده است و پرندگان آن حتا در جزایری که نیم متر مربع وسعت ندارند هم تخم‌گذاری می‌کنند. این تالاب جای زادآوری و تخم‌ریزی پرندگانی همانند کاکایی، آووست، چوب‌پا و پرستو دریایی است.
برج نگاهبانی کویری که در این گستره ساخته شده است زمینه‌ی مناسبی برای بازدید گردشگران فراهم آورده است.
جانوران وحشی‌ای همچون گرگ، روباه، مار و انواع مارمولک‌ها نیز در پیرامون این تالاب زندگی می‌کنند. گونه‌ای جلبک تک‌سلولی نیز در تالاب هست که سبب دگرگون شدن رنگ آب تالاب به نارنجی مایل به قرمز می‌شود. هنگام برآمدن و فرو رفتن خورشید زیبایی تالاب میقان بسیار چشمگیر است و نگاه هر بیننده‌ای را خیره می‌سازد. از این‌رو گستره‌ای مهم برای طبیعت‌گردی به‌شمار می‌رود.
تالاب میقان در سال‌های کم‌آبی خشک می‌شود و به‌گونه‌ی کویری درمی‌آید. اما در فصل پُرآبی سرشار از آب است.
یکی از آسیب‌ها به تالاب میقان نزدیکی کارخانه‌ی تولید پودر سولفات سدیم است که بسیار نزدیک به دریاچه ساخته شده است. استخراج بیش از اندازه‌ی ماده معدنی سبب سست شدن خاک تالاب می‌شود.

خبرنگار امرداد: بامداد رستگار

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر