خـــرد ایــرانـی: تالاب‌های آذربایجان غربی، گذرگاه پرندگان کوچ‌رو جهان

۲۷ آذر ۱۳۹۸

تالاب‌های آذربایجان غربی، گذرگاه پرندگان کوچ‌رو جهان

آذربایجان غربی یکی از هفت دهلیز (:کریدور) مهم گذر پرندگان کوچ‌رو جهان، به‌ویژه در فصل زمستان است. این استان با 13 تالاب همیشگی (:دائمی) و 17 تالاب فصلی، زیستگاهی باارزش برای پرندگان و جانورانی است که در تالاب‌ها و پیرامون آن‌ها زندگی می‌کنند. در این تالاب‌ها بیش از 140 گونه پرنده‌ی آبزی دیده شده است. از این‌رو، برپایه‌ی آمارها، 55 درصد گونه‌های پرندگان کشور در این استان زیست می‌کنند.

تالاب‌های آذربایجان غربی گستره‌ای 700 کیلومتری را دربرمی‌گیرند که بیش‌تر آنها در پیرامون مهاباد، نقده، ماکو، خوی و سلماس جای گرفته‌اند. ویژگی طبیعی و زیست‌شناسی (:اکولوژیکی) تالاب‌های استان به گونه‌ای است که آن‌ها را سرمایه‌ای گران‌بها برای کشور ساخته است اما بیشینه‌ی تالاب‌های استان فصلی بوده و با فرارسیدن فصل گرم، خشک می‌شوند. شش تالاب دریاچه‌ی ارومیه، قوپی باباعلی، کانی‌برازان، یادگارلو، درگه‌سنگی و حسنلو به عنوان زیستگاه جهانی شناخته شده‌اند.
دشواری بزرگی که تالاب‌های استان آذربایجان غربی با آن روبه‌رو هستند عوامل انسانی و آلودگی آب‌ها است. آبگیری تالاب‌ها بیشتر از راه کانال‌کشی و مازاد آب‌های بخش کشاورزی است. این کار سبب وارد شدن سم‌ها کشاورزی، به‌ویژه نیترات، به درون تالاب‌ها می‌شود. افزون‌بر آن، بهره‌برداری بیش از اندازه از منابع آبی تالاب‌ها، ورود پساب‌های واحدهای تولیدی و شکارهای غیرمجاز، بر زندگی این پدیده‌های زیست‌بومی این گستره اثرهای ویران‌کننده‌ای گذاشته است.

تالاب کانی‌برازان

تالاب کانی‌برازان، این تالاب ارزشمندترین زیستگاه برای پرندگان آبزی و کنار آبزی کوچ‌رو و بومی در شمال باختری (:غرب) کشور است. سالانه 200 هزار گونه پرنده کمیاب به این تالاب یگانه و زیبا کوچ می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد که بیش از 70 پرنده‌ی آبزی و کنار آبزی در این تالاب به‌سر می‌برند.
تالاب کانی‌برازان، با گستره‌ای 927 هزار هکتاری، در شهرستان مهاباد، در جنوب آذربایجان غربی جای گرفته است و پناهگاهی بسیار باارزش برای حیات وحش آن منطقه به‌شمار می‌رود. افزون‌بر این که نخستین سایت پرنده‌نگری کشور است.

تالاب بورآلان

تالاب بورآلان، در 150 کیلومتری شهر مرزی پلدشت و در مرز مشترک ایران و ارمنستان، در کنار رودخانه‌ی قره سو، آرمیده است. این تالاب یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان غربی است که دارای چشمه‌های آب گرم است. در این تالاب بیش از 60 گونه پرنده شناسایی شده است. دشت پهناور بورآلان به «بهشت گمشده» آوازه دارد. اما این تالاب کم‌مانند با پدیده‌ی شن‌های روان و بهره‌برداری بیش از اندازه از منابع آبی دچار شده است و خطری نگران‌کننده برای آن زیست‌گاه و کم‌آبی آن به شمار می‌رود.

تالاب یادگارلو

تالاب یادگارلو، در جنوب دریاچه‌ی ارومیه، در 22 کیلومتری شهر نقده، با گستره‌ای 230 هکتاری جای دارد. آب تالاب شیرین و کم‌ژرفاست و اکنون به سبب زه‌کشی سد حسنلو، با دشواری کم‌آبی روبه‌روست. تالاب یادگارلو در گذشته زیست‌گاه باارزشی برای زادآوری و گذر پرندگان آبزی بود.

تالاب قره‌گل

تالاب قره‌گل، این تالاب در 40 کیلومتری جاده‌ی بوکان به میاندوآب در کنار روستایی به همین نام دیده می‌شود. شکل آن دایره‌ای است و از دور به رنگ سیاه است. تالاب قره‌گل با گستره‌ی 300 هکتاری، زیستگاهی برای پرندگان کوچ‌رو است اما این تالاب در تابستان‌ها خشک می‌شود.

تالاب سولدوز

تالاب سولدوز، در جنوب دریاچه‌ی ارومیه و در پیرامون شهر نقده است، با گستره‌ای نزدیک به 800 هکتار. این تالاب جایی برای پرنده‌نگری گردشگران است و فلامینگوها، پلیکان‌ها، مرغابی‌ها و پرندگان آبزی و کنارآبزی در آن بسر می‌برند. پوشش گیاهی تالاب دربردارنده‌ی گونه‌هایی از جگن و گز است. آب تالاب سولدوز شیرین است.

تالاب کنیگور

تالاب کنیگور، این تالاب با چشم‌اندازی بسیار زیبا در باختر شهرستان ماکو جای دارد. افزون‌بر اینکه زیستگاه پرنده‌ی آنقوت (پرنده‌ای از خانواده اردکیان و همانند غاز) است.

تالاب نوروزلو

تالاب نوروزلو، این تالاب در شهر میاندوآب در کنار رودخانه‌ی زرینه‌رود، با گستره‌ای نزدیک‌به 1150 هکتاریجای گرفته است. گونه‌های بسیاری از جانوران وحشی و پرندگان در این تالاب دیده می‌شوند.

تالاب درگه‌سنگ

تالاب درگه‌سنگ، این تالاب با چمنزاری پهناور در پایان دریاچه‌ی ارومیه جای گرفته است و از سایت‌های ارزشمند پرنده‌نگری به‌شمار می‌رود. گستره‌ی آن بیش 700 هکتار است و شمار گیاهان آبزی آن بسیار نیست.