بیش از یک دهه است که چشمه‌ی هزاران ساله‌ی محوطه‌ی تاریخی، فرهنگی و طبیعی نامدار به «بَرم دِلک» در شهرستان شیراز به اَنگیزه‌ی مدیریت ناکارآمد مسوولان اَمر، خشک‌شده است که پیامدهای زیست‌بومی ناگواری را به همراه خواهد داشت.
به گزارش اَمرداد، ساخت غیرقانونی کارخانه‌ی صنعتی در دو دهه‌ی پیش در کنار محوطه‌ی تاریخی و طبیعی «برم دلَک» و ریختن پَساب این کارخانه در درون چشمه‌ی آن، برداشت بی‌رَویه‌ی آب‌های زیرزمینی به وسیله‌ی کشاورزان منطقه، پدیداری مخزن و منبع بزرگ آب بر بالای کوه و به گفته‌ی بومیان کَندن دو چاه بزرگ آب برای کار در کانی (:معدن) شِن و ماسه در یک دهه‌ی گذشته از سوی شهرداری از جمله اَنگیزه‌های خشکیدن چشمه‌ی زیبا و هزاران ساله‌ی «بَرم دلک» به‌شمار می‌آید.
چشمه‌سار دل‌اَنگیز «برم دلَک» که هزاره‌ها و سَده‌های زیادی پر از آب بوده و فراز و نَشیب‌های فراوانی را در درازای این سال‌ها پشت سرگذاشته، از مهربانی (:لطف) مسوولان اَمر بیش از یک دهه است که به گونه‌ی کامل خشک‌شده و روزگار تلخ و ناخوشایندی را سپری می‌کند.
با این همه، نه‌تنها مدیریت شهری و مسوولان اَمر برنامه‌ی هدفمندی برای آن ندارند و در اَندیشه‌ی چاره‌ای برای زنده‌سازی (:احیاء) چشمه نبوده و نیستند، بلکه شهرداری بخشی از پایین‌دست چشمه را چند سال پیش به بهانه‌ی بِهسازی و اجرای طرح گردشگری محوطه، بدون بررسی و پژوهش و مطالعه و گرفتن پروانه‌ی (:مجوز) کار از میراث فرهنگی و سازمان حفاظت محیط زیست و فراهم‌سازی طرح اجرا، صاف و نابود کرد. هرچند که، همان زمان با آگاهی‌رسانی نگارنده به سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وقت از دنباله‌ی کار پیشگیری و طرح به گونه‌ی کامل متوقف شد، ولی چند سالی است که وضعیت چشمه‌ی «برم دلک» به همان رَوند پیشین بوده و به حال خود رها شده است.
بی‌گمان دنباله‌ی رَوند خشکسالی چشمه‌ی همیشه جوشان و خروشان «برم دلک» در آینده‌ای نزدیک پیامدهای منفی و ناگوار زیست‌بومی را به همراه خواهد داشت که دود این ناکارآمدی مدیریتی در گام نخست در چشم مردم منطقه می‌رود و پس از آن، گریبان‌گیر همه‌ی مردم و مسوولان شهرستان شیراز شده که دردسر و چالش‌ها و پیامدهای ناگوار و تلخی را در پِی دارد . ناگفته پیدا است که دنباله‌ی خشکسالی چشمه‌ی «برم دلک»، تهدیدی جدی برای سنگ‌نگاره‌های ساسانی محوطه به‌شمار می‌آید. زیرا هم‌اینک بخش‌هایی از زمین در بالای چشمه و بر سر راه و نزدیکی سنگ‌نگاره‌ها، دهان‌گشوده و برپایه‌ی بازدیدهای میدانی نگارنده و بررسی‌های انجام گرفته، هر ساله وضعیت بدتری پیدا کرده و ترک و شکاف‌های زمین بیشتر و ژرف‌تر شده است. از همین‌روی، اگر هرچه زودتر مسوولان اَمر چاره‌ای برای آن نیندیشند، ترک‌های زمین در آینده‌ای نه‌چندان دور، به فروچاله و فرونشست تبدیل خواهد شد و چالش بزرگی را برای محوطه‌ی تاریخی و طبیعی «برم دلک» پدید خواهد آورد.
از سویی، هزینه‌های هنگفتی را روی دست دولت و مسوولان خواهد گذاشت و آنگاه باید زمان بسیار زیادی را برای بازسازی و زنده‌سازی آن، گذاشت. پس همواره باید چاره کار را پیش از بروز رخدادی تلخ و ناگوار کرد.
اعتراض کُنش‌گران زیست‌محیطی به ساخت جاده بر روی چشمه‌ی «برم دلک»
کُنش‌گران (:فعالان) و دوست‌داران زیست‌بوم و میراث فرهنگی به ساخت جاده بر روی پایین‌دست چشمه‌ی «برم دلک» اعتراض دارند و خواستار رسیدگی و پیشگیری مسوولان اَمر به ویژه در وزارت میراث فرهنگی و سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی از جاده‌کشی شده‌اند. همچنین آن‌ها می‌گویند، جاده‌کشی بر روی این چشمه نه‌تنها شرایط آب و هوایی (:اقلیم) این منطقه را به هم ریخته، بلکه آن را نابود خواهد کرد و دیگر امیدی به زنده‌سازی این چشمه نخواهد بود.
کُنش‌گران زیست‌بومی یکی از اَنگیزه‌های اصلی خشکسالی این چشمه را افزون‌بر مدیریت ناکارآمد و خشکسالی، ریختن پَساب (:فاضلاب) کارخانه‌ی صنعتی که با زیر پا گذاشتن قانون‌های زیست‌بومی و میراث فرهنگی در حریم درجه‌ی یک آن در گذشته‌ها ساخته شده است، می‌دانند. همچنین کُنش‌گران زیست‌بوم و میراث فرهنگی می‌گویند، با ساخت جاده بر روی پایین‌دست چشمه، دیگر شیرازی‌ها و مردم این منطقه با چشمه‌ای دل‌انگیز و شادی‌بخش روبه‌رو نخواهند بود و همه‌ی این زیبایی‌ها و خاطره‌ها به دفتر تاریخ سپرده خواهد شد که بی‌گمان بار روانی و آسیب‌های اجتماعی را نیز به دنبال داشته و دارد.
از سویی، شهرداری چند سال پیش، برخی از درختان محوطه را سوزانده و بریده است که مورد اعتراض شدید کُنش‌گران زیست‌بومی و میراث فرهنگی قرار گرفته است.
سخن درخُور نگرش این است که، چشمه‌ی «برم دلک» هزاران سال، بلکه میلیون‌ها سال است که به همین روش و به همین‌گونه شرایط زیست را سپری کرده و دگرگونی (:تغییر) در آن به سال‌ها پژوهش و کار کارشناسی نیاز دارد. زیرا هرگونه دگرگونی در شرایط کنونی، آلودگی‌های زیست ومی و در پِی آن، بیماری را به دنبال خواهد داشت. همچنین با بحران کم‌آبی و گرمی هوا به‌ویژه در سرزمین پارس و شهرستان شیراز که در رَده‌ی پنج استان خشک سال و کم آب کشور جای گرفته است، به هیچ‌روی نباید درختان کهن‌سال منطقه را از میان برد، چه برسد به ساخت جاده. موضوع دیگری که باید به آن پرداخت این است که، شهرداری و یا هر نهادی دیگر، اگر به‌راستی دلسوز مردم است، باید چشمه‌ی کهن‌سال «برم دلک» را زنده کند و شادی و شادابی و سرخوشی و زندگی را به مردم این منطقه و همچنین زمین‌های کشاورزی پایین‌دست پیشکش کند. اما بدون در نظر گرفتن این موارد و نبود مطالعات فراگیر (:جامع) در زمینه‌ی گردشگری و زیست‌بوم و بررسی جنس خاک و زمین محوطه، به این کار کوشیده (:اهتمام ورزیده) است.
راه ورودی «بَرم دلک» را با نخاله‌های ساختمانی بسته‌اند!
چند سالی است که شهرداری برای اجرای طرح‌های خود، شِن و ماسه را در ورودی محوطه‌ی تاریخی و طبیعی «برم دلک» و از سر جاده‌ی آسفالته ریخته و رها کرده است. در واقع، شهرداری با این کار راه ورودی محوطه‌ی تاریخی و گردشگری «برم دلک» را بند آورده و بسته است. همچنین برخی از افراد سودجو و به گمان فراوان از بومیان و افراد پیرامون منطقه، پسماندهای ساختمانی و زباله‌های خانگی و پلاستیکی خود را در ورودی محوطه‌ی «برم دلک» ریخته و چهره‌ی زشت و زننده‌ای را به نمایش گذاشته‌اند.
هم‌اینک نه‌تنها هیچ راهی برای ورود به این مجموعه‌ی تاریخی و گردشگری وجود ندارد، بلکه بوی بد و ناخوشایند زباله‌ها هر بازدیدکننده‌ای را فراری خواهد داد که زیبنده‌ی شهر گل و بلبل، شهر راز، شیراز که پایتخت فرهنگ و تمدن و ادب ایران‌زمین است به هیچ روی، نبوده و نیست. هر چند که، کسی مخالف عمران و آبادی و کوشش‌های شهرداری برای زیباسازی چشم‌انداز شهری نیست، ولی در یک جایگاه تاریخی و گردشگری که به ثبت ملی نیز رسیده است و ارزش بسیار فراوانی از دیدگاه پژوهش‌های باستان‌شناختی و تاریخی دارد، باید هر کاری بر پایه‌ی قانون‌های میراث فرهنگی انجام شده و پروانه‌ی کار از آن وزارت‌خانه گرفته شود.
از سویی، نباید از ضعف مدیریتی میراث فرهنگی چشم‌پوشی کرد که با وجود آگاهی از این موضوع و بازدیدهای میدانی کارشناسان آن اداره‌ی کل، پیگیری آن‌چنانی درباره‌ی پسماندهای ساختمانی و بسته بودن راه یک اثر ملی نکرده‌اند. هرچند که، میراث فرهنگی پیش‌تر در این زمینه با شهرداری نامه‌نگاری کرده است، ولی باید تا به نتیجه‌رسیدن این موضوع، دست از کار نکشد. زیرا اَفزون‌بر نمایش زشت و زننده‌ی ورودی محوطه، پای آبروی شهرستان و بازشناسی هویت و تاریخ مردم در کار است.
به گزارش اَمرداد، زنده‌یاد دکتر جمشید صداقت‌کیش، باستان‌شناس نامدار شیرازی، همواره این محوطه‌ی باستانی و سنگ‌نگاره‌های آن را هویت تاریخی و شناسنامه‌ی نازش‌خیز شهرستان شیراز می‌دانست و بر لزوم پاسداری و نگهداری هر چه بهتر و بیشتر آن‌ها پافشاری می‌کرد.
محوطه‌ی تاریخی فرهنگی و طبیعی «بَرم دلک» در 8 کیلومتری خاور (:شرق) شیراز جای گرفته و نگاره‌های سه پادشاه ساسانی در سینه‌ی کوه تراشیده شده است. مجموعه‌ی تاریخی فرهنگی «برم دلک» با شماره‌ی 71 در 15 دی‌ماه 1310 خورشیدی، به ثبت ملی رسیده است.
نگاره‌های زیر را که به‌تازگی گرفته شده است، ببینید:
ترک و شکاف‌های زمین در کنار سنگ‌نگاره‌ها که بر اثر خشکسالی چشمه و برداشت آب‌های زیرزمینی رخ داده و تهدیدی جدی برای آینده اثر ملی به‌شمار می‌آید
چاه آبی که با ایجاد آن انگیزه‌ی خشکسالی چشمه برم دلک شد
چشمه‌ی هزاران ساله برم دلک شیراز، که به سبب بی‌تدبیری و بی‌کفایتی مسوولان امر بیش از یک دهه است خشک شده و روبه نابودی است
کارخانه‌ای که در حریم درجه یک سنگ‌نگاره‌های ساسانی بیش از یک دهه پیش ایجاد شده و از انگیزه‌های خشکسالی چشمه برم دلک بوده است
لوله‌های انتقال آب که از بالای کوه و منبع بزرگ ایجاد شده و آب را به پایین کشیده و یکی از دلایل خشکیدن چشمه‌ی برم دلک بوده است
نرده‌های آهنی که به‌صورت دیوارچینی به‌تازگی میراث فرهنگی برای محافظت از سنگ‌نگاره‌ها انجام داده و قابل تقدیر است
انبوه زباله‌های پلاستیکی و خانگی که در کف چشمه خشکیده برم دلک ریخته شده و صحنه زشتی را به نمایش گذاشته است
فرتورها از سیاوش آریا
خبرنگار امرداد: سیاوُش آریا
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر