تاریخ ایران و جهان - روزی که پیکره‌ی شاهپور یکم، برترین اثر هنری ساسانی فرو افتاد

1377 سال پیش در چنین روزی، 03 شهریور سال 1202 شاهنشاهی (643 میلادی)، سرکرده یورشگران تازی با شناسایی تندیس شاهپور یکم در غاری به همین نام، به فروانداختن این اثر هنری 25 تنی دستور داد.

در پی افتادن بخشی از سرزمین ایران به دست تازیان که اینک استان فارس است، یک سرکرده تازی به نام نصرابن سیار در تنگ چوگان وارد غاری شد که یک مجسمه‌ی بزرگ سنگی از شاهپور یکم در آنجا قرارداده شده بود و غار پُر از آثار تاریخی و هنری ایرانیانِ (آن دوران) بود.
نصر دستور افکندن مجسمه شاهپور را از جایگاهش داد و آثار دیگر هم از آسیب در امان نماند. نصر پیشنهاد مردم محل را که در برابر دریافت مقداری زَر از آنان، اجازه دهد که مجسمه را به حالت اول بازگردانند، نپذیرفت. وزن این پیکره‌ی شاهپور یکم 25 تُن گزارش شده است.
پیکره‌ی شاهپور یکم از آن دوره ساسانیان است که در دهانه‌ی غار شاهپور جای گرفته‌است. پیکره‌ی شاپور یکم در اصل از یک استالاگمیت تراشیده شده‌است که در طول میلیون‌ها سال در این غار بزرگ پدید آماده بود، و هم‌اکنون در فاصله‌ی ۳۵ متری از دهانه‌ی غار و بر روی تراس چهارم موجود در غار قرار دارد. پیکره‌ی یاد شده، هم‌اکنون درست در جای اصلی خود نیست.

غار شاهپور که یک غار طبیعی است و دسترسی بدان چندان آسان نیست، در شش کیلومتری شهر باستانی بیشاپور، و در ۶ کیلومتری شهرستان کازرون است. این پیکره‌ی بسیار بزرگ که بلندای آن به ۶٫۷۰ متر و پهنای شانه‌هایش به بیش از ۲ متر می‌رسد، از برترین آثار به جا مانده از هنرهای تصویری دوران ساسانی است و در هنرهای باستانی آسیای نزدیک نیز یک استثناء به شمار می‌رود.
این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره‌ی ثبت ۱۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
تاریخ‌نگاران اروپایی آثار باقیمانده در تنگ چوگان را برانگیزنده‌ی غرور ملّی ایرانیان و سند تمدن این مردمان نوشته‌اند.

امرداد