171 سال پیش در چنین روزی، دوم اَمُردادماه سال 2408 شاهنشاهی (24 جولای 1849 میلادی)، سرانجام ناصرالدین شاه قاجار در برابر مردان ملّی‌گرای وقت تسلیم شد و حمزه میرزا (حشمت الدوله) و میرزا محمد (قوام الدوله) را مأمور دفاع از مَرو و سرزمین‌های آن (امروزه؛ جمهوری ترکمنستان با پایتختی عشق‌آباد، اشک‌آباد یادگار اشکانیان) کرد که در بیم روس‌ها قرارداشتند.
این مردان که در آن زمان انگشت شمار بودند در هر فرصتی به ناصرالدین شاه فشار می‌آوردند که از تصرف روس‌ها به فرارود (ماوراءالنهر) و به ویژه شهرهای تاریخی ایران در آن سرزمین مانند بخارا، مَرو، سمرقند، خُجَند و … که مَهد فرهنگ و تمدن ایرانی و ادبیات پارسی بودند، جلوگیری کند. در یک نشست رایزنی حتا به ناصرالدین شاه گفته شده بود که می‌توان برای این منظور، از سراسر کشور داوطلب گردآورد و فرستاد و نام «دفاع میهنی» بر آن نهاد.
در پی موافقت ناصرالدین شاه و صدور دستور حشمت‌الدوله و نیز قوام‌الدوله که با «واحدهای نظامی آماده در مرکز» به مَرو بروند و در دفاع از منطقه به نیروهای محلی کمک کنند، برخی از مردان بلندپایه دوراندیش وقت نیز به سفیر روسیه در تهران اشاره کرده بودند که این نیروها به منظور سرکوب کردن ترکمن‌های قبیله‌ها و طایفه‌هایی که نافرمان شده‌اند و به ساکنان منطقه مَرو آسیب وارد می‌کنند رهسپار آنجا خواهند شد و دشمنی با روسیه درکار نیست.
طولی نکشید که دو واحد نظامی رهسپار سرزمین مَرو شدند. ولی، سران این دو یکان اعزامی در نیمه راه با هم نساختند، از یکدیگر جدا شدند و ماموریت انجام نشد! و روس ها کم‌کم بازهم پایین‌تر آمدند، و تاشکند (چاچی) را که گرفته بودند در سال 1865 پایتخت ترکستان روسیه شناخته شد و به کوچ دادن غیر تاجیک‌ها (غیرپارسیان) به سرزمین متصرفی دست زدند. و ….
واپسین سرزمین متصرفی روس‌ها در خراسان بزرگتر، ناحیه نسا بود (نسا، هَمزه ندارد و واژه‌ای تازی نیست، نامی است دو هزار و چندصد ساله و واژه‌ای است پَهلوی، پارسی دوران اشکانیان). «نسا» شهری بود که اشک یکم سَردودمان اشکانیان (خراسانیان ـ پارتیان) در کنار آن، شهر تازه‌ای ساخت که به نام او اَشک‌آباد نامیده شده است که اینک این نام در ایران (فقط در ایران!) عِشق‌آباد گفته می‌شود، زیرا که روس‌ها می‌خواستند ایرانیان متوجه هویت اصلی این شهر نشوند و ادعای آن را نکنند. مِهرداد یکم، شاه اشکانی دیگر ایران، در اشک آباد یک دژ نظامی بزرگی بساخت که اروپاییان به این دژ «میترادات کرت، مهرداد کرد» نوشته‌اند. منطقه نسا (اشک آباد) تا مرز ایرانِ امروز فاصله‌ای بسیار کوتاه دارد. باقیمانده نسا یک سرزمین پاسداشت شده باستانی است و تاکنون از زیر خرابه‌های آن آثار باستانی گرانبها و بی‌همتا مربوط به دوران اشکانیان به دست آمده و نگهداری می‌شود.
در شاهنامه فردوسی دست کم در دو جا به نام به این شهر اشاره شده‌است:
ز گرگان بیامد به شهر نسا / یکی رهنمون پیش پر کیمیا (در داستان لشکرکشی بهرام برای نبرد با خاقان) همچنین
بدر بر یکی مرد بد از نسا / پرستنده و کاردار بسا (در داستان جنگ انوشیروان ساسانی با رومیان)
در متون تاریخی فارسی و عربی پس از تازش تازیان پیوسته از نسا به عنوان یکی از شهرهای مهم خراسان یاد شده‌است.
امرداد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر