۳۰ فروردین ۱۳۹۹

ایران تنهای من - قلعه ایرج؛بزرگترین دژ خشتی جهان در حال نابودی

در شمال کمربندی ورامین-پیشوا و در کنار روستای عسکرآباد، دژی گسترده با دیواره‌های بلند خود نمایی می‌کند. این سازه که «قلعه ایرج» نام دارد، بزرگترین دژ نظامی خشتی جهان است و از آثار تاریخی شهرستان پیشوا به شمار می‌رود. با وجود آنکه قلعه ایرج به سبب بی‌توجهی، در آستانه‌ی نابودی است اما از چنان شکوهی برخوردار است که هر گردشگری را به سوی خود می‌کِشد. روز جهانی «بناها و محوطه‌های تاریخی شاید بهترین بهانه اشد برای یادآوری مسوولیت ما در پاسداشت یادمان‌های ارزشمند تاریخی کشور که قلعه ایرج تنها یک از این هزاران یادمان در حال ویرانی است.

به گزارش خبرگزاری ایرنا، قلعه ایرج، در تاریخ یازدهم شهریورماه 1382 خورشیدی، به شمار ۹۸۳۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این دژ اثری کهن و یگانه است که بر اثر بی توجهی مسوولان، تاخت‌و‌تاز عوامل طبیعی و دست درازی‌های انسانی، آن را تا آستانه‌ی نابودی پیش برده است.
دیدگاه رویدادنگاران چنین است که قلعه ایرج یک دژ نظامی بوده و نظامیان در آن جای می‌گرفته‌اند. اگرچه پیدا نیست که چه سلسله‌ای و در چه تاریخی آن‌را ساخته است اما برخی آن را به دوره کیانیان بازمی‌گردانند و می گویند که قلعه ایرج را برای رودررویی با یورش تورانیان ساخته‌اند.
آجرهای به کار رفته در کاریز قلعه ایرج به دوره ساسانیان بر می‌گردد و آثار یافته شده از این قلعه‌ی کهن، پیشینه‌ی آن‌را به بیش از ۳ هزار سال پیش از میلاد می‌رساند.
درازای این دژ یک هزار ۲۱۴متر و پهنای آن یک هزار و ۱۵۰ متر است که در گوشه‌ی (:ضلع) شمالی ۳۴ برج، گوشه‌ی جنوبی ۴۲ برج و در گوشه‌های خاوری و باختری ۳۶ برج دیده می‌شده است. امروز اثری از این برج‌ها برجای نیست.
این قلعه یکصد هکتاری به گونه‌ی مستطیل کامل بوده و از چهار دروازه جنوبی، شمالی، خاوری و باختری شکل گرفته است. دروازه‌ی شمالی روبه‌روی قله‌ی دماوند جای گرفته است. به گونه‌ای که اگر از جنوب به آن دروازه شمالی نگاه کنید قله‌ی دماوند مانند قاب عکسی زیبا در میان دروازه شمالی خودنمایی می‌کند.
دیواره‌های این دژ که از خشت خام و گل درست شده تا ۲۵ متر بلندا دارد که هم‌اکنون بیشترین بلندی این دیواره‌ها که بر اثر فرسایش آبی و بادی ویران شده، ۱۶ متر است.
ستبری دیواره‌ها در برخی از جاهای قلعه میان ۱۷ تا ۲۲ متر بوده است. به گونه‌ای که در برخی از دیواره‌ها حفره‌هایی کنده شده بوده که ارابه‌های جنگی از درون آن گذر می‌کردند. در مرمت‌های انجام گرفته در دیواره‌ی خاوری، برخی از این اتاقک‌ها بازسازی شده است.
دورتادور دژ خندق‌هایی به پهنای ۳۰ متر و ژرفای ۸ متر کنده شده بود که قلعه را از یورش دشمنان نگاهداری می‌کرد.

کاخی که دیگر نشانی از آن نیست
در درون دژ کاخی (:قصری) بوده که امروز از آن هیچ اثری به جای نمانده است. چرا که از زمین‌های درون این دژ برای کشت انواع محصولات کشاورزی بهره برده می‌شود.
رشته کاریزی با هفت‌ سنگ آب، در این قلعه جاری است که از سرچشمه‌ی آن هنوز نیز آگاهی‌ درستی به دست نیامده است.
در سال‌های گذشته دروازه و دیواره‌های خاوری این قلعه بازسازی شده و دروازه‌های جنوبی و شمالی نیز گذر را شدنی می‌سازد.
با همه‌ی ویرانی‌های انجام گرفته در دیواره‌ها، هنوز نیز شکوه این دژ تاریخی هر گردشگری را به خود جذب کرده و مسافران را به ژرفای تاریخ می‌بَرد.
شهرستان پیشوا با ۸۰ هزار تَن جمعیت در ۴۵ کیلومتری جنوب خاوری تهران جای گرفته است.

خبرنگار امرداد: سپینود جم

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر