ایران زیبای من - آبشار نیاسر؛ زلال و گیسوافشان

نیاسر کاشان مجموعه‌ای سرشار از نشانه‌های تاریخی و زیبایی‌های زیست‌بومی است. این شهر در کنار کویر نمک کاشان، نه تنها برای گردشگران طبیعت، بلکه برای کسانی که در جست‌و‌جوی یادمان‌های دور تاریخی هستند، جایی دلخواه است. کهن‌باغ نیاسر آوازه‌ای جهانی دارد. اما آنچه بر طبیعت آن پهنه چشم‌اندازی دیگر می‌بخشد، آبشاری است که در آغاز مجموعه‌ی تاریخی شهر دیده می‌شود.

شهر نیاسر بیش از 30 کیلومتر از شمال باختری کاشان دور است. در محله‌ی کهن «سرکمر» نیاسر، آبشاری دل‌آویز دیده می‌شود که به نام نیاسر شناخته می‌شود. اما این نام کهن پارسی به چه معناست؟ گفته‌اند که نیاسر به چم «ایستاده» است؛ یا «سایه و سرما». هر دو نام نشان از ویژگی‌های نیاسر دارد. این گستره ایستاده بر بلندایی از شکوه است و سایه‌گستر فرهنگ کهن ایران و یادآور شب‌های سرد کویر!
آبشار نیاسر در گستره‌ای کوهستانی، در بلندی‌های کوه کرکس، سرریز می‌شود. بلندی خودِ آبشار به 25 متر می‌رسد. اما اگر بلندی آبشار را از پای آن تا سازه‌ی کوشک در دید بگیریم، به 53 متر خواهد رسید. سازه‌ی کوشک در باغ تالار نیاسر جای دارد و از سازه‌های زیبای پیرامون آبشار است.
آب آبشار نیاسر از چشمه‌ی تالار سرچشمه می‌گیرد. این چشمه به نام «اسکندری» هم خوانده می‌شود و از دیرینه‌ترین چشمه‌های شناخته شده‌ی ایران است. چشمه‌ی اسکندری در کنار چارتاقی نیاسر دیده می‌شود که خود نشان دیگری از دیرینگی تاریخی نیاسر است. بخش بیشتر آب چشمه به آبشار و دشت‌های نیاسر می‌رسد و بخشی نیز به جایی که «محله‌ی نو» نامیده می‌شود. آبی که از آبشار در آن پهنه جاری می‌شود کشتزارهای پیرامون آن را نیز سیراب می‌سازد؛ مانند کشتزارهای مزرعه خاتون، دولت‌آباد، سیف‌آباد و یرقون.

از دامنه‌های آبشار نیز نباید چشم پوشید که مالامال از گیاهان و درختان سبز است. اما آنچه آن‌جا را فریباتر می‌سازد سنگی است که آبشار از آن پایین می‌آید. این سنگ آهکی و رسوبی است. از این‌رو، چکنده‌ها (:استالاگتیت‌ها) یا قندیل‌هایی در بدنه ی آبشار و چکیده‌ها (:استالاگمیت‌ها) یا رسوبات آهکی را در گذر سالیان بسیار، در کف آن پدید آورده است.
در نزدیکی آبشار نیاسر نیز غاری هست که گمانه‌های تاریخی نشان از پرستش آناهیتا در زمان‌های کهن در آنجا دارد. این پدیده‌ی طبیعی که به نام «غار رییس» شناخته می‌شود، نشانه‌هایی از دوره‌ی اشکانیان در خود نهفته است.

این را نیز ناگفته نگذاریم که زیست‌بوم‌شناسان گمان می‌بَرند که آبشار نیاسر در گذشته‌ها راه دیگری را، جز راهی که اکنون دیده می‌شود، می‌پیموده است. این را از خزه‌های کهنی که در آن‌جا هست و آبراه آبشار گمان می‌برند.
آب آبشار نیاسر در زمستان به بیش‌ترین اندازه‌ی خود می‌رسد. اما در فصل بهار و ماه اردیبهشت است که زیبایی آن گستره و فوران آبِ آبشار چنان دلپذیر می‌شود که گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کِشد. رویش آلاله‌های پیرامون آبشار نیز در آن زیبایی و دلفریبی نقش بسیار دارد. آن‌هایی هم که در جست‌و‌جوی گیاهان دارویی هستند، از آن پهنه، دست خالی برنمی‌گردند. یک نمونه از آن گیاهان درمان‌بخش، پرسیاووشان است که به فراوانی در پیرامون آبشار دیده می‌شود.
در چند سال پیش راهی پلکانی با به کارگیری سنگ‌های تراورتن (گونه‌ای سنگ آهک)، از پایین آبشار تا کوشک تالار ساخته شده است.
محله‌ی نیاسر از دیرینه‌ترین جاهای تاریخی و فرهنگی نه تنها کاشان بلکه ایران است. آبشار آن نیز آوازه و زیبایی افزون‌تر از آنچه گمان برده شود، دارد. در دیدار از آنجا تاریخ و جغرافیا را خواهیم دید که دوشادوش هم گستره‌ای بسیار باارزش و دل‌انگیز ساخته‌اند.

خبرنگار امرداد: بامداد رستگار