دره یا «تنگ هایقر» در شکوه و شگفتی بی‌مانند است. در ایران دره‌ای به ژرفای هایقر دیده نشده است؛ با صخره‌هایی چنان ستبر و پرتگاه‌هایی آن‌گونه هولناک و بلند که شگفت‌آور است. گذر از کنار آن صخره‌ها و دیواره‌های سایه‌افکن، سخت و توان‌فرسا است؛ آن اندازه دشوار که تنها از عهده‌ی دره‌نوردان حرفه‌ای و کوهنوردان کارکشته برمی‌آید.
تنگ هایقر در 35 کیلومتری جنوب فیروزآباد، در استان فارس، جای دارد. پس از پشت سر گذاشتن روستای «رودبال» می‌توان به این تنگه‌ی هول‌آور رسید. رودبال 20 کیلومتر از جنوب باختری شهرستان فیروزآباد دور است.
ژرفای تنگ هایقر به 450 متر می‌رسد. درازای آن نیز به 14 کیلومتر سر می‌زند. هر چند درازای تنگه را کمتر از این هم نوشته‌اند. اما جدای از همه‌ی شگفتی‌های تنگ هایقر، آنچه شکوه آن را بهتر نشان می‌دهد، همان ژرفایی است که دارد. دیدن تنگه بر فراز یکی از آن صخره‌های بلند، نشان می‌دهد که با چه پدیده‌ی بی‌مانندی در زیست‌بوم ایران، روبه‌رو خواهیم بود.
تنگ هایقر گذرگاه قشقایی‌هاست. یک نشانه‌ی تاریخی هم دارد. زمانی که چند دهه پیش دلیران قشقایی با سربازان انگلیسی رودررو شده بودند، آن‌ها را در این تنگه گرفتار کردند و به سختی شکست دادند. می‌گویند قشقایی‌ها با دیدن انگلیسی‌ها فریاد «هایقر، هایقر» سر می‌دادند تا نه‌تنها یک‌دیگر را باخبر کرده باشند، بلکه بازتاب صدای‌شان در تنگه، سربازان انگلیسی را وحشت‌زده کند. هایقر به معنای «مُردن» است و واژه‌ای تُرکی است.
ژرفای تنگ هایقر به 450 متر می‌رسد. درازای آن نیز به 14 کیلومتر سر می‌زند. هر چند درازای تنگه را کمتر از این هم نوشته‌اند. اما جدای از همه‌ی شگفتی‌های تنگ هایقر، آنچه شکوه آن را بهتر نشان می‌دهد، همان ژرفایی است که دارد. دیدن تنگه بر فراز یکی از آن صخره‌های بلند، نشان می‌دهد که با چه پدیده‌ی بی‌مانندی در زیست‌بوم ایران، روبه‌رو خواهیم بود.
تنگ هایقر گذرگاه قشقایی‌هاست. یک نشانه‌ی تاریخی هم دارد. زمانی که چند دهه پیش دلیران قشقایی با سربازان انگلیسی رودررو شده بودند، آن‌ها را در این تنگه گرفتار کردند و به سختی شکست دادند. می‌گویند قشقایی‌ها با دیدن انگلیسی‌ها فریاد «هایقر، هایقر» سر می‌دادند تا نه‌تنها یک‌دیگر را باخبر کرده باشند، بلکه بازتاب صدای‌شان در تنگه، سربازان انگلیسی را وحشت‌زده کند. هایقر به معنای «مُردن» است و واژه‌ای تُرکی است.
شکل‌گیری تنگ هایقر در سازندهای آسماری جهرم بوده است. سازند از بخش بندی‌های زمین‌شناسی است و سازند آسماری باارزش‌ترین سنگ مخزن حوضه‌ی رسوبی زاگرس به‌شمار می‌رود. کنش و واکنش‌های زمین‌شناسی در گذر میلیون‌ها سال در آن سازندهای آسماری، این پدیده‌ی طبیعی زیبا و ژرف را شکل داده است. افزون‌بر اینکه با جاری شدن آب در درون تنگه، پست و بلندی‌ها شکل گرفته‌اند و جایی را ساخته‌اند که اکنون می‌بینیم و ناخودآگاه شگفتی ما را برمی‌انگیزد.
«رود قره آقاج» از میان تنگه‌ی هایقر می‌گذرد. این رودخانه 700 متر درازا دارد و از چندین رودخانه شکل گرفته است. در گذر طولانی خود، پس از گذشتن از «رود مند»، به خلیج فارس می‌ریزد. ژرفای قره آغاج در تنگ هایقر گاه چنان است که تا زانو می‌رسد. گذر از آن شادی‌بخش هم هست. به ویژه آنکه راهِ رود از میان نی‌زارهاست و از کناره‌ی درختانی که شاخ‌وبرگشان خم شده است و هنگام گذر از رود باید از لابه‌لای آن‌ها گذشت.
انبوهی از درختان و بوته‌زارها در تنگ هایقر دیده می‌شود. سبزه‌هایی گاه کوتاه و گاه بلند، پوشش گیاهی تنگه را شکل می‌دهند. در ختانی مانند بادام کوهی، پسته‌ی کوهی و بید، تنگه را زیبایی دیگری بخشیده‌اند. دیواره‌های تنگه رویشگاه این‌گونه درختان است؛ به‌ویژه در فصل بهار که خرمی و دلپذیری تنگه و افزونی پوشش گیاهی آن بسیار بیش‌تر است.
اما آن زیبایی و دلفریبی تنگه، هوشیاری هم می‌خواهد! هوشیاری از این دید که تنگ هایقر جایی برای عقرب‌ها، رتیل‌ها و مارهاست. آن‌ها لابه‌لای صخره‌ها و زیر سنگ‌ها پنهان شده‌اند و اگر گذرندگان هوشیار نباشند، طعمه‌ی نیش و گزش آن‌ها خواهند شد؛ به ویژه در ماه‌ها و روزهای گرم که از پناهگاه خود بیرون می‌آیند و چه‌بسا در هر جایی از تنگه آن‌ها را بتوان دید. اما تنگه هایقر جایی برای زیست کبک، تیهو و لک‌لک هم هست و شماری گونه‌های جانوری دیگر.
نقش‌هایی که بر اثر فرسایش‌های طولانی بر روی دیواره‌ها و صخره‌های تنگه هایقر دیده می‌شود، خیال‌انگیز است و زیبایی دیگری دارد. دیدن آن نقش‌ها و بازی‌های خیال‌آوری که می‌سازند، از تماشایی‌های تنگه است. صخره‌ها رنگ‌های گوناگونی گرفته اند و در جاهایی بر اثر گذر پیوسته‌ی آب، پوسته پوسته‌اند. شکل آن‌ها پلکانی هم هست، اما پله‌هایی بسیار کم پهنا. همه‌ی آن شکل‌ها، تنگه هایقر را رنگی از گوناگونی داده‌اند.
انبوهی از درختان و بوته‌زارها در تنگ هایقر دیده می‌شود. سبزه‌هایی گاه کوتاه و گاه بلند، پوشش گیاهی تنگه را شکل می‌دهند. در ختانی مانند بادام کوهی، پسته‌ی کوهی و بید، تنگه را زیبایی دیگری بخشیده‌اند. دیواره‌های تنگه رویشگاه این‌گونه درختان است؛ به‌ویژه در فصل بهار که خرمی و دلپذیری تنگه و افزونی پوشش گیاهی آن بسیار بیش‌تر است.
اما آن زیبایی و دلفریبی تنگه، هوشیاری هم می‌خواهد! هوشیاری از این دید که تنگ هایقر جایی برای عقرب‌ها، رتیل‌ها و مارهاست. آن‌ها لابه‌لای صخره‌ها و زیر سنگ‌ها پنهان شده‌اند و اگر گذرندگان هوشیار نباشند، طعمه‌ی نیش و گزش آن‌ها خواهند شد؛ به ویژه در ماه‌ها و روزهای گرم که از پناهگاه خود بیرون می‌آیند و چه‌بسا در هر جایی از تنگه آن‌ها را بتوان دید. اما تنگه هایقر جایی برای زیست کبک، تیهو و لک‌لک هم هست و شماری گونه‌های جانوری دیگر.
نقش‌هایی که بر اثر فرسایش‌های طولانی بر روی دیواره‌ها و صخره‌های تنگه هایقر دیده می‌شود، خیال‌انگیز است و زیبایی دیگری دارد. دیدن آن نقش‌ها و بازی‌های خیال‌آوری که می‌سازند، از تماشایی‌های تنگه است. صخره‌ها رنگ‌های گوناگونی گرفته اند و در جاهایی بر اثر گذر پیوسته‌ی آب، پوسته پوسته‌اند. شکل آن‌ها پلکانی هم هست، اما پله‌هایی بسیار کم پهنا. همه‌ی آن شکل‌ها، تنگه هایقر را رنگی از گوناگونی داده‌اند.
هر چه درون تنگه پیش‌تر برویم، پیمودن آن نیز دشوارتر می‌شود. از آن راه پُر افت‌وخیز و رودی که در آن جریان دارد و صخره‌ها و دیواره‌های بلند، جز سختی گذر، چشم‌داشتی نباید داشت. هر جای تنگه می‌تواند خطرآفرین باشد. اما در پایان راه، گدار خطرناکی دیده می‌شود و بلندی‌هایی چند متری که باید مراقب گذشتن از آن‌ها بود.
سختی پیمودن تنگه هایقر چنان است که دره‌نوردان توصیه می‌کنند که بدون رهنما و آشنایی که تنگه را به‌درستی و جابه‌جا بشناسد، نباید خیال گذر از آن‌جا را به خود راه داد. حتا با همراه بودن راهنما و داشتن ابزار دره‌نوردی و کوه‌پیمایی هم رفتن به تنگ هایقر سفری پُر از ماجراجویی است و دست به سنگ. گذر از این تنگه بیش از آنچه گمان برده شود نیاز به مهارت دره‌نوردی و آزمودگی دارد. اما نه برای همه!
چند سال پیش، گروهی بندباز کانادایی که آوازه‌ی تنگ هایقر و ژرفای آن‌را شنیده بودند، به آن‌جا رفتند و بانویی کانادایی با چیره‌دستی شگفت‌آوری از این‌سوی تنگه تا آن‌سوی تنگه را از روی بند پیمود!
تنگه هایقر را می‌توان دو بخشی دانست که به هیچ‌گونه هنگام رفتن به درون این دو بخش نمی‌توان از آن بیرون آمد مگر آن که راه تا پایان پیموده شود. اما میان دو بخش و پس از پیمودن چیزی نزدیک به هشت کیلومتر، باریکه راهی دیده می‌شود که امکان بیرون رفتن از تنگه را فراهم می‌کند.
چندین سال است که برای ثبت جهانی تنگه هایقر کوشش‌هایی شده است. اما سدی که در پایان تنگه ساخته شده، گویا جلوی ثبت آن را گرفته است.
بهترین و مناسب‌ترین زمان برای پیمودن تنگه هایقر در آغاز بهار است. هوای تنگه گرم است و در فصل گرما پیمایش آن بسیار سخت خواهد بود.
سختی پیمودن تنگه هایقر چنان است که دره‌نوردان توصیه می‌کنند که بدون رهنما و آشنایی که تنگه را به‌درستی و جابه‌جا بشناسد، نباید خیال گذر از آن‌جا را به خود راه داد. حتا با همراه بودن راهنما و داشتن ابزار دره‌نوردی و کوه‌پیمایی هم رفتن به تنگ هایقر سفری پُر از ماجراجویی است و دست به سنگ. گذر از این تنگه بیش از آنچه گمان برده شود نیاز به مهارت دره‌نوردی و آزمودگی دارد. اما نه برای همه!
چند سال پیش، گروهی بندباز کانادایی که آوازه‌ی تنگ هایقر و ژرفای آن‌را شنیده بودند، به آن‌جا رفتند و بانویی کانادایی با چیره‌دستی شگفت‌آوری از این‌سوی تنگه تا آن‌سوی تنگه را از روی بند پیمود!
تنگه هایقر را می‌توان دو بخشی دانست که به هیچ‌گونه هنگام رفتن به درون این دو بخش نمی‌توان از آن بیرون آمد مگر آن که راه تا پایان پیموده شود. اما میان دو بخش و پس از پیمودن چیزی نزدیک به هشت کیلومتر، باریکه راهی دیده می‌شود که امکان بیرون رفتن از تنگه را فراهم می‌کند.
چندین سال است که برای ثبت جهانی تنگه هایقر کوشش‌هایی شده است. اما سدی که در پایان تنگه ساخته شده، گویا جلوی ثبت آن را گرفته است.
بهترین و مناسب‌ترین زمان برای پیمودن تنگه هایقر در آغاز بهار است. هوای تنگه گرم است و در فصل گرما پیمایش آن بسیار سخت خواهد بود.
خبرنگار امرداد: بامداد رستگار
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر