دره زرشک؛ به عنوان بخشی از گستره‌ی حفاظت شده و زیست محیطی شیرکوه دیرزمانی است در چنگال معدن‌داران افتاده است. پیدا نیست این فاجعه چه سرانجامی خواهد داشت!
دره زرشک، با زیست‌بوم شگفت‌انگیز، چشمه‌های آهکی و رنگارنگ، میراث طبیعی یزد و بخشی از روستای «توران‌پشت» منسوب به دختر یزدگرد سوم است. این دره یکی از جاذبه‌های سراسر زیبایی و ارزشمند استان یزد در شهرستان ییلاقی تفت به شمار می‌رود که آرامش و فضای دنج و دست‌نخورده آن در نگاه نخست هر انسانی را شیفته‌ی خود می‌کند. اما کمی جلوتر درست در قلب دره زرشک و در میان چشمه‌های رنگی، که البته به ثبت در فهرست آثار ملی نیز رسیده‌اند، درست جایی که به آرامش می‌رسی، انسان با نگاهی سودجویانه و بدون در نظر داشتن ارزش این گستره، سرطان معدن را به جان زمین این سرزمین انداخته است.
معدنی که شاید کمتر بخشی از زمین این گستره را سالم گذاشته است. در حالی که گستره آن از هیچ چشمی پنهان نیست، همچنان فعالیتش به گونه‌ی جدی متوقف نشده است، انگار که رویای «پول» اجازه نمی‌دهد به طور جدی با این مساله برخورد شود.
اما و اگرهای فعالیت معادن با وجود ارزش برخی از مناطق، به ویژه از دید حفاظت از مناطق حفاظت شده و زیستگاه‌های گونه‌های ویژه و تحت حفاظت در یزد، نه‌تنها به گونه‌ی جدی با آن برخورد نمی‌شود بلکه صدور پروانه‌های (:مجوزهای) این معادن و توقف فعالیت‌های آن‌ها از سوی دستگاه‌های مربوطه نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام است.
رویای معادن این روزها چنان بر تن لاغر زمین یزد چنگ انداخته که گویا این سرزمین باستانی و غنی، به علت غنای طبیعی و زمین‌شناسی خود ناگزیر است دستخوش ظلم انسان‌ها شود. معادنی که نه تنها سود اقتصادی آن‌ها برای استان مشخص نیست و به نوعی اشخاص، بیشتر از استان از آن برداری می‌کنند، بلکه با خام‌فروشی و مشکلات موجود در زمینه‌ی تکنولوژی و صادرات و تحریم‌ها بیشتر به هدر رفت سرمایه‌های استان یزد که به نوعی حق تمام این مردم کویرنشین است، شده‌اند. از طرفی اشتغال در این بخش از صنعت هم آسیب‌های جدی‌تری مانند هجوم مهاجران غیربومی و اتباع را برای استان یزد رقم زده است.
اما در حال حاضر اداره‌ی کل محیط زیست که متولی حفاظت از مناطق طبیعی و زیست محیطی است، نسبت به این مساله سکوت کرده و هیچ کاری را، با وجود وظیفه تعریف شده این دستگاه در مقابله با فعالیت معادن در مناطق خاصی مانند دره زرشک، انجام نمی‌دهد.
آسیب معدن‌ها بر منابع آبی
جالب است بدانید که یکی از مهم‌ترین آسیب‌های معدن فلزاتی مانند مس بر منابع آبی است که به گفته کارشناسان کمترین تغییری در زمین منجر به تغییر و آسیب به منابع آبی می‌شود، بدون شک حتا جابجایی این فلزات نیز آلوده کننده خواهد بود. البته به گفته برخی از کارشناسان، فعالیت معدن‌ها یک معضل و جاده‌سازی و راه‌سازی و معایب وابسته به آن‌ها نیز آسیب‌های دیگری است که محیط زیست و سرمایه‌های زیست‌محیطی و طبیعی را تهدید می‌کند.
نیره پورملایی، مدیرکل محیط زیست استان یزد، در این‌باره می‌گوید: «بر اساس مصوبات جلسه برگزار شده در 10 اردیبهشت ماه سال جاری در دفتر معاونت هماهنگی و نظارت اقتصادی و زیربنایی معاون اول رییس جمهور، مقرر شد تا مطالعات تاثیرات بهره‌برداری معدن مس دره زرشک بر منابع آبی منطقه تحت تأثیر طرح توسط وزارت نیرو انجام گیرد که در حال حاضر مطالعات هیدروژئولوژی آبخوان‌های واقع در محدوده‌های مطالعاتی دهشیر در رابطه با معدن مس دره زرشک به کارفرمایی شرکت مس و نظارت شرکت سهامی آب منطقه‌ای در دست انجام است».
وی افزود: «پس از اعلام نتایج مطالعات مذکور موضوع در کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست مطرح و تصمیم نهایی اتخاذ خواهد شد».
البته یکی از کارشناسان حوزه محیط زیست یزد نیز با اشاره به غنای پوشش گیاهی و تنوع زیست‌محیطی زیستگاه شیرکوه، می‌گوید: «شیرکوه یکی از مناطق غنی در یزد و فلات مرکزی است که حیات یزد را تحت شعاع قرار داده است».
وی با گفتن اینکه شیرکوه یزد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، می‌گوید: «شیرکوه لکه سبزی در کویر خشک یزد است و جزیره‌ای است که میلیون‌ها سال با وجود خشکسالی‌های متعدد به حیات زیست‌محیطی خود ادامه داده است و شاید اگر تنها از این بخش از استان یزد که تامین کننده آب یزد، مهریز و تفت است».
او افزود: «معادن یکی از عوامل تخریب‌کننده محیط زیست هستند و در عین حال حفاظت از شیرکوه نیازمند عزمی ملی و گسترده است».
از نگاه دیگر این محدوده بخشی از آن میراث طبیعی و البته از سرمایه‌های گردشگری استان است، آیا این جاذبه مورد غفلت مسوولان اداره کل میراث فرهنگی قرار گرفته است؟
در دنباله مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد پاسخ این پرسش را می‌دهد.
جالب است بدانید که یکی از مهم‌ترین آسیب‌های معدن فلزاتی مانند مس بر منابع آبی است که به گفته کارشناسان کمترین تغییری در زمین منجر به تغییر و آسیب به منابع آبی می‌شود، بدون شک حتا جابجایی این فلزات نیز آلوده کننده خواهد بود. البته به گفته برخی از کارشناسان، فعالیت معدن‌ها یک معضل و جاده‌سازی و راه‌سازی و معایب وابسته به آن‌ها نیز آسیب‌های دیگری است که محیط زیست و سرمایه‌های زیست‌محیطی و طبیعی را تهدید می‌کند.
نیره پورملایی، مدیرکل محیط زیست استان یزد، در این‌باره می‌گوید: «بر اساس مصوبات جلسه برگزار شده در 10 اردیبهشت ماه سال جاری در دفتر معاونت هماهنگی و نظارت اقتصادی و زیربنایی معاون اول رییس جمهور، مقرر شد تا مطالعات تاثیرات بهره‌برداری معدن مس دره زرشک بر منابع آبی منطقه تحت تأثیر طرح توسط وزارت نیرو انجام گیرد که در حال حاضر مطالعات هیدروژئولوژی آبخوان‌های واقع در محدوده‌های مطالعاتی دهشیر در رابطه با معدن مس دره زرشک به کارفرمایی شرکت مس و نظارت شرکت سهامی آب منطقه‌ای در دست انجام است».
وی افزود: «پس از اعلام نتایج مطالعات مذکور موضوع در کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست مطرح و تصمیم نهایی اتخاذ خواهد شد».
البته یکی از کارشناسان حوزه محیط زیست یزد نیز با اشاره به غنای پوشش گیاهی و تنوع زیست‌محیطی زیستگاه شیرکوه، می‌گوید: «شیرکوه یکی از مناطق غنی در یزد و فلات مرکزی است که حیات یزد را تحت شعاع قرار داده است».
وی با گفتن اینکه شیرکوه یزد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، می‌گوید: «شیرکوه لکه سبزی در کویر خشک یزد است و جزیره‌ای است که میلیون‌ها سال با وجود خشکسالی‌های متعدد به حیات زیست‌محیطی خود ادامه داده است و شاید اگر تنها از این بخش از استان یزد که تامین کننده آب یزد، مهریز و تفت است».
او افزود: «معادن یکی از عوامل تخریب‌کننده محیط زیست هستند و در عین حال حفاظت از شیرکوه نیازمند عزمی ملی و گسترده است».
از نگاه دیگر این محدوده بخشی از آن میراث طبیعی و البته از سرمایه‌های گردشگری استان است، آیا این جاذبه مورد غفلت مسوولان اداره کل میراث فرهنگی قرار گرفته است؟
در دنباله مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد پاسخ این پرسش را می‌دهد.
محدودیت بسیار زیاد نیروهای میراث فرهنگی
سیدمصطفی فاطمی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد، با اشاره به اینکه پروانه‌های داده شده به معدن موجود در دره زرشک متعلق به پیش از ثبت چشمه‌های رنگی است، می‌گوید: «با وجود این که در مدیریت‌های قبلی اداره کل میراث فرهنگی این چشمه‌ها به ثبت در فهرست آثار ملی رسیدند اما تعدادی معدن قبل از آن مجوز بهره برداری گرفته‌اند هر چند که معدن جدیدی نیز در این منطقه اتفاق نیفتاده است».
وی با اشاره به محدودیت بسیار زیاد نیروهای حفاظت میراث فرهنگی در یزد می‌افزاید: «تعداد آثار ثبت شده و تاریخی در یزد بسیار زیاد است با این وجود اگر از آسیب و تخریب و هر گونه‌ی اقدامی علیه میراث فرهنگی آگاه شویم به سرعت پیگیری و با آن برخورد می‌کنیم».
این مسوول بر لزوم فرهنگ‌سازی مردم در راستای استفاده از میراث طبیعی و طبیعت تاکید می‌کند و می‌گوید: «با وجود تمام محدودیت‌ها جز با فرهنگ‌سازی و به همت مردم این میراث قابل نگهداری و حفاظت نیستند».
وی به «تخت رستم» به عنوان یکی از میراث طبیعی و استوره‌ای روستای توران‌پشت اشاره می‌کند و می‌گوید: «با این وجود هنوز مستندات تاریخی قابل توجهی شامل اقدامات باستان‌شناسانه در این منطقه انجام نشده است هر چند که به دلیل وجود این معدن لایه رویین دره زرشک نیز از بین رفته و چیزی از آن باقی نمانده است».
این مسوول می‌افزاید: «ثبت منظر طبیعی این کوه نیز اقدام بسیار دشواری است و مانند ثبت منظر طبیعی عقابکوه زمان‌بر است اما پیگیر حفاظت از این میراث استوره‌ای و تاریخی در توران پشت نیز می‌شویم».
سیدمصطفی فاطمی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد، با اشاره به اینکه پروانه‌های داده شده به معدن موجود در دره زرشک متعلق به پیش از ثبت چشمه‌های رنگی است، می‌گوید: «با وجود این که در مدیریت‌های قبلی اداره کل میراث فرهنگی این چشمه‌ها به ثبت در فهرست آثار ملی رسیدند اما تعدادی معدن قبل از آن مجوز بهره برداری گرفته‌اند هر چند که معدن جدیدی نیز در این منطقه اتفاق نیفتاده است».
وی با اشاره به محدودیت بسیار زیاد نیروهای حفاظت میراث فرهنگی در یزد می‌افزاید: «تعداد آثار ثبت شده و تاریخی در یزد بسیار زیاد است با این وجود اگر از آسیب و تخریب و هر گونه‌ی اقدامی علیه میراث فرهنگی آگاه شویم به سرعت پیگیری و با آن برخورد می‌کنیم».
این مسوول بر لزوم فرهنگ‌سازی مردم در راستای استفاده از میراث طبیعی و طبیعت تاکید می‌کند و می‌گوید: «با وجود تمام محدودیت‌ها جز با فرهنگ‌سازی و به همت مردم این میراث قابل نگهداری و حفاظت نیستند».
وی به «تخت رستم» به عنوان یکی از میراث طبیعی و استوره‌ای روستای توران‌پشت اشاره می‌کند و می‌گوید: «با این وجود هنوز مستندات تاریخی قابل توجهی شامل اقدامات باستان‌شناسانه در این منطقه انجام نشده است هر چند که به دلیل وجود این معدن لایه رویین دره زرشک نیز از بین رفته و چیزی از آن باقی نمانده است».
این مسوول می‌افزاید: «ثبت منظر طبیعی این کوه نیز اقدام بسیار دشواری است و مانند ثبت منظر طبیعی عقابکوه زمان‌بر است اما پیگیر حفاظت از این میراث استوره‌ای و تاریخی در توران پشت نیز می‌شویم».
فاطمی با پافشاری بر این که کاروانسرای موجود در دره زرشک نیز هنوز به ثبت نرسیده و نیازمند حفاظت است، می‌گوید: «در حوالی دره زرشک و روستای توران و منطقه پشت شیرکوه بیش از 100 اثر تاریخی و فرهنگی وجود دارد که نیازمند ثبت در فهرست آثار ملی و حفاظت هستند».
آن‌گونه که به نظر می‌رسد دره زرشک‌های زیادی که نه تنها در یزد بلکه در سراسر کشور دستخوش معدن کاری قرار گرفته و شاید باز هم شاهد صدور پروانه‌های تازهای در مورد معدن کاری باشند، ستمی است که بشر می‌تواند با رویای کالِ پول و درآمدزایی در حق محیط زیست، زمین و نسل‌های آینده داشته باشد و سکوت برخی مسوولان و متولیان مربوطه در برابر آن‌ها نیز همراهی در این ظلم و کوتاهی در انجام مسوولیت‌های اجتماعی و وظایف به حق انسان دوستانه است.
به گمان می‌رسد در رابطه با فاجعه معدن ایجاد شده در منطقه دره زرشک نیز مسوولان باید با در نظر داشتن کمبود جاذبه‌های طبیعی و گردشگری و اهمیت حیات بخش منطقه‌ی حفاظت شده شیرکوه و کمک به حفظ سرمای های گردشگری و زیست محیطی، نسبت به حفظ این منطقه اقدام کنند، البته باید بدانیم که توسعه پایدار، منافع کلان و مردم را در نظر دارد و آیا معادن جوامع محلی جز از تخریب محل زندگی و حیات وحش و زیستگاه‌های طبیعی‌شان، از منفعت دیگری بهره‌مند می‌شوند؟
آن‌گونه که به نظر می‌رسد دره زرشک‌های زیادی که نه تنها در یزد بلکه در سراسر کشور دستخوش معدن کاری قرار گرفته و شاید باز هم شاهد صدور پروانه‌های تازهای در مورد معدن کاری باشند، ستمی است که بشر می‌تواند با رویای کالِ پول و درآمدزایی در حق محیط زیست، زمین و نسل‌های آینده داشته باشد و سکوت برخی مسوولان و متولیان مربوطه در برابر آن‌ها نیز همراهی در این ظلم و کوتاهی در انجام مسوولیت‌های اجتماعی و وظایف به حق انسان دوستانه است.
به گمان می‌رسد در رابطه با فاجعه معدن ایجاد شده در منطقه دره زرشک نیز مسوولان باید با در نظر داشتن کمبود جاذبه‌های طبیعی و گردشگری و اهمیت حیات بخش منطقه‌ی حفاظت شده شیرکوه و کمک به حفظ سرمای های گردشگری و زیست محیطی، نسبت به حفظ این منطقه اقدام کنند، البته باید بدانیم که توسعه پایدار، منافع کلان و مردم را در نظر دارد و آیا معادن جوامع محلی جز از تخریب محل زندگی و حیات وحش و زیستگاه‌های طبیعی‌شان، از منفعت دیگری بهره‌مند می‌شوند؟
خبرنگار امرداد: سپینود جم
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر