ایران زیبای من - دره‌ی هفت غار؛ تماشای هفت گذرگاه سرخ

«هفت غار» نام دره‌ای زیبا در شمال شهر نیشابور در استان خراسان رضوی است. فرهنگ خراسان آمیخته با اندیشه‌های عارفانه‌ی ایرانی است. همین است که نامی مانند «هفت غار» ناخودآگاه ذهن را به سوی اندیشه‌های رمزآمیز عارفانه می‌کشاند؛ چیزی مانند «هفت وادی» که در آثار عطار نیشابوری آمده است و معنایی نمادین و رمزآمیز دارد.

از همین‌روست که برخی دره‌ی هفت غار را به «هفت وادی» تعبیر کرده‌اند و گفته‌اند برای رسیدن به چشمه‌ای زلال و گوارا در پایان دره، باید از هفت تنگه گذر کرد.

چیزی که نام‌گذاری دره را نمادین‌تر و پرسش‌برانگیزتر می‌سازد، این است که هیچ غاری در دره‌ی هفت غار دیده نمی‌شود! پس این نام از کجا آمده است؟ در دره‌ی هفت غار نیشابور، چنان کوه‌ها سر به‌هم داده‌اند که گذر از آن‌ها سخت و دشوار است؛ گویی از میان غاری تنگ و تاریک می‌گذریم. شاید از این‌رو این هفت گذرگاه تنگ و تاریک را هفت غار نامیده‌اند، که نام زیبایی هم هست! به‌راستی گذر از میان کوه‌هایی که دیواره‌هایشان فاصله‌ی اندکی از هم دارند، تجربه‌ای همانند غارنوردی است. درازای این غارمانندها به چند متر می‌رسد و باید دست به سنگ از میانشان گذر کرد.

دره‌ی هفت غار یک ویژگی نمایان دارد. این ویژگی به رنگ سرخ خاک آن بازمی‌گردد. جای به‌ جای نیز کوه‌های سرخ‌رنگ در هنگام پیمودن دره، دیده می‌شوند. این رنگ آمیزی، دره را تماشایی‌تر کرده است و گذر از آن را دلخواه‌تر.
رنگ سرخ خاک دره به سبب بستر رُسی آن است. در این بستر رُسی ذرات اکسید آهن لیمونیت (گونه‌ای از کانی‌ها) رخنه کرده است. لیمونیت‌ها ذراتی بسیار ریز و نرم هستند. نرمی آن‌ها بدان سبب است که از رُس‌های سرخ‌رنگ تشکیل شده‌اند. به هرروی، دره‌ی هفت غار را نه‌تنها با تنگه‌های باریک و هفتگانه‌ی آن می‌شناسند، بلکه خاک رُسی و سرخ‌رنگ دره نیز گیرایی به آن داده است که گردشگران و کوهنوردان را به آن‌سو می‌کشد. شاید بتوان دره‌ی هفت غار را نمونه‌ی کوچکی از دره‌ی رنگین کمان جزیره هرمز دانست؛ نه به آن رنگارنگی، اما به هرروی با خاکی سرخ‌رنگ و تماشایی.

اگر بخواهیم دیگرسانی‌های دره‌ی هفت غار را برشماریم باید به ویژگی دیگر آن اشاره کرد. این دره به سبب شیب تندی که دارد و نیز از آن‌رو که دره‌ای فرسایشی است، با بارش‌های تند فصلی تغییر شکل می‌دهد و هربار به گونه‌ای دیگر نمایان می‌شود! در آن بارش‌ها است که در مسیر گذر از دره، به آبشارهای کوچکی برمی‌خوریم که آب‌های روان از بلندای آن‌ها به پایین جاری می‌شوند و خودنمایی دیگری به هفت غار می‌بخشند.
در کنار کوه‌های سرخ رنگ، شکاف‌های ژرفی که در جای‌جای دره دیده می‌شوند، نمای دیگری به دره داده است. رودهای جاری اما کم آب دره نیز دیدنی است و از آنجا، ییلاقی برای گردشگری ساخته است. اما کم آبی رود در فصل بهار به یکباره چهره ی دیگری می‌گیرد و بارش‌ها اگر فراوان باشد و ذوب برف‌های بلندی‌ها در دره جاری شده باشد، رود جوش و خروش تندی می‌گیرد.
پیمودن دره‌ی هفت غار، از آغاز آن تا پایان دره، کم و بیش چهار ساعت زمان می‌بَرد. آن اندازه زیبایی‌های گوشه و کنار دره و راه، فراوان است که زمان آسان و فرح‌بخش می‌گذرد. به‌ویژه آنکه پیمایش دره چندان سخت نیست و به مهارت ویژه‌ای نیاز ندارد.
اما در پایان دره‌نوردی به یکباره گستره‌ای باز و زیبا پدیدار می‌شود. در جای‌جای آن گستره، درختان گردو سایه افکنده‌اند و آنچه را می‌بینیم دلپذیرتر ساخته‌اند. گویی دیدن گستره‌ای زیبا با درختانی سرسبز، پاداش دره‌نوردی و گذر از هفت وادی دره است! این را نیز بگوییم که سرچشمه‌ی رودخانه‌ی دره‌ی هفت‌غار، در همین گستره است.

هنگامی که از هفت تنگه‌ی دره بگذریم به چشمه‌ای زلال و سرد خواهیم رسید که بسیار دیدنی است. چه‌بسا آرزوی نوشیدن آب چشمه، آن‌هم پس از دره‌نوردیِ چند ساعته، چندان هم شگفت نباشد. اما دشواری اینجاست که املاح چشمه فراوان است و نوشیدن از آن را خطرناک و ناشدنی ‌سازد. پاداش آن راه‌نوردی‌ها، تنها دیدن چشمه است، نه سیراب شدن از آن!
در مسیر پیمایش دره‌ی هفت‌ غار، چند راه خروجی دیده می‌شود. می‌توان از هر کدام از آن خروجی‌ها دره را تَرک کرد. یکی از خروجی‌ها در تنگه‌ی نخستین است؛ خروجی دیگر در دومین تنگه و سرانجام در تنگه‌ی چهارم خروجی دیگری دیده می‌شود. با این همه، دور از ذهن است که کسی بخواهد از زیبایی‌های دره چشم بپوشد و بی آنکه همه‌ی تنگه‌ها را ببیند، از آنجا بیرون برود! زیبایی‌های دره چنان است که با هر گام، انگیزه‌ی دیدن آن بیشتر می‌شود و فکر بیرون رفتن از آنجا را در ذهن دور و دورتر می‌سازد!

دره‌ی هفت‌ غار آب‌و‌هوایی میانه (:معتدل) دارد. حتا در گرمای تابستان نیز تابش خورشید تند و آزارنده نیست. از همین‌روست که دره‌ی هفت غار گردشگاهی برای مردم نیشابور شده است و پناهگاهی برای گریز از گرمای تابستان.
دره‌ی هفت غار دو راه دسترسی دارد؛ یکی آسان‌گذر و دیگری سخت‌پیما. می‌توان با گذر از شهرک «باغ رود» در 12 کیلومتری شمال نیشابور که خود مرکزی گردشگری است، به سوی دره رفت. از باغ رود تا دره‌ی هفت‌غار زمان کوتاهی کوهنوردی نیاز دارد. راه دشوار رسیدن به دره از روستای «غار»، از بخش‌های مرکزی نیشابور، است.
مناسب‌ترین زمان برای رفتن به دره‌ی هفت ‌غار در بهار است. اما در این فصل گاه بارندگی‌ها شدت می‌گیرد و پیمودن دره را با دشواری‌هایی همراه می‌سازد.

خبرنگار امرداد: بامداد رستگار