ایران زیبای من - تنگه لی‌ لی

طبیعت لرستان هم‌ساز با دیگر دیدنی‌های زیست‌بوم شگفت‌انگیز ایران است. طبیعتی که در زیبایی و نقش‌آفرینی چشم‌گیر و دلنواز است و در زندگی‌بخشی، ستایش‌برانگیز. دره‌ها و تنگه‌های این استان نه تنها پُرشمارند بلکه از باارزش‌ترین پدیده‌های طبیعی ایران به‌شمار می‌روند. یک نمونه از آن‌ها دره یا «تنگه لِی لِی» است در شهرستان دورود.

کم‌‌ بیش 20 کیلومتر دورتر از شهر دورود، در استان لرستان، تنگه لی لی را می‌توان دید. این تنگه‌ی شگفت‌انگیز، در نزدیکی روستای «چَمنار» و نرسیده به «سیرم» است. چمنار، روستای زیبایی است که آن را به سبب کوه‌های بلند و سپیدپوش و گندم‌زارهای طلایی‌اش، ستوده‌اند. سیرم نیز از بخش‌های «پاپی» در شهرستان خرم‌آباد به‌شمار می‌آید. از چمنار تا سیرم دیدنی‌ها فراوان است. از همه دل‌انگیزتر، تنگه‌ی لی لی است.برای پیاده پیمودن این دو فاصله، شاید کم‌تر از 50 دقیقه از چمنار راه نوردی نیاز باشد. از آن‌سو، از سیرم تا تنگه، کم‌و‌بیش یک ساعت زمان می‌بَرد.

تنگه لی لی در آغاز پیمایش، باز و فراخ به گمان می‌رسد و این تصور را پدید می آورد که راهی آسان‌گذر در پیش خواهد بود. اما هر چه به میانه و ژرفای تنگه پیش برویم، فضا بسته‌تر می‌شود و دشواری پیمودن، بیش‌تر. از این‌رو، نباید فریب آغاز تنگه را خورد و در راه پیمودن، احتیاط را از دست داد. به ویژه آنکه میانه‌های تنگه به یکباره ژرفا می‌گیرد و پیمودن آن خطرناک‌تر می‌شود. این از ویژگی‌های تنگه لی لی است که در هر گام، سدی برای کُند کردن راه و غافلگیری دارد. شاید پیمودن چنین تنگه‌ای، تنها با راهنما و آشنایی که خم‌وچم‌های تنگه را بشناسد و شیوه‌های گذر از آن را آزموده باشد، شدنی است. تنگه لی لی را باید جایی دشوار رو دانست و دست به سنگ.

از دیگر ویژگی‌های تنگه لی لی، رود پُرآبی است که از میان آن می‌گذرد. این رود چنان شفاف و زلال است که به آسانی می‌توان کف تنگه را دید. ژرفای رود گاهی تا چهار متر هم می‌رسد. همین است که جای دلخواهی برای کسانی است که شناگری می‌دانند و از به آب زدن، واهمه‌ای ندارد. جز این هم شدنی نیست. برای دیدن سرتاسر تنگه، باید در جاهایی تَن به آب زد یا با قایق‌های بادی از پیچ‌وخم تنگه رد شد. رود جاری تنگه، از دو سو به دیواره‌های صخره‌ای می کوبد و چاره‌ای نمی‌ماند جز گذر از آب.

گذر از رود، البته فرح‌بخش است و بخشی از جاذبه‌ی گردشگری تنگه لی لی به شمار می‌رود اما نکته اینجاست که در بهار که بارش‌ها فراوان است، پیمودن آن بسیار خطرناک است و از پسِ آب‌هایی برآمدن که به سنگ‌ها و دیواره‌ها می‌خورند، کار هر کسی نیست. در این زمان، سطح آب به‌گونه‌ی قابل توجهی بالا می‌آید و حرکت آن خروشان‌تر می‌شود.
به آن سختی‌ها، مارهای آبی را هم باید افزود که به‌شمار کم‌وبیش فراوانی در تنگه و لابه‌لای سنگ‌های زیرین رود، دیده می‌شوند. هر چند مارهای آبی گزندگی مارهای دیمی و کشتزاری را ندارند، اما دیدن آن‌ها بیم‌آور است. حوضچه‌های تنگه لی لی از آن مارهای کوچکِ آبی، انباشته است.
نام تنگه لی لی، از نگاه دیگر هم با مارها پیوند دارد. بدین‌گونه که رودی که از میانه‌ی آن می‌گذرد، «ماربره» نامیده می‌شود. این رود از زاگرس سرچشمه می‌گیرد. همین رود است که بر اثر هزاران سال فرسایش، تنگه را پدید آورده است. ماربره، نامی بومی است و گویا به معنای «مارهای فراوان» است. رودخانه‌های ماربره و تیره، در شهر دورود با هم یکی می‌شوند و سرانجام به رودخانه‌ی کرخه می‌ریزند.

حوضچه‌های تنگه لی لی لبریز از آب‌های خنک و گوارایی است که تازگی و طراوات را به آن تنگه می‌بخشد. ژرفای حوضچه‌ها گاهی به دو متر، یا حتا بیش‌تر، هم می‌رسد. دیدن آن پدیده‌های طبیعی، چنان فرح‌بخش است که به سختی گذر از تنگه می‌اَرزد. همین است که شمار گردشگرانی که جاذبه‌های طبیعی تنگه لی لی را می‌خواهند ببینند، فراوان است.
دشواری‌های تنگه لی لی یک دو تا نیست! صخره‌ها از دیگر دشواری‌های رد شدن از دره است. پیمودن صخره‌های صاف و صیقلی تنگه، بی‌گمان به چیره‌دستی در کوهنوردی و آشنایی با شیوه‌های آن نیاز دارد. از پیمودن صخره‌ها نیز چاره‌ای نیست. رود جاری میان تنگه این امکان را نمی‌دهد که از میان یا کناره‌های تنگه گذر کرد.

اما دیدنی‌های تنگه به اندازه‌ای فراوان و شگفت‌آور است که به خواب و رویا می‌ماند. زلالی آب و رنگ فیروزه‌ای آن، چشم‌اندازی از زیبایی و طبیعتی کم مانند پدید می‌آورد. رنگ آب گاه به سبزی و کبودی نیز می‌زند و در این زمان تنگه خودنمایی افزون‌تری می‌گیرد. تراش‌خوردگی صخره‌ها نیز گویی آب را بُرش می‌دهد. به‌راستی که آن همه تازگی و دل‌انگیزی به دشواری‌های پیمودن تنگه می‌ارزد!
تنگه لی لی زیستگاه شمار بسیاری از پرندگان نیز هست. صدای بال‌زدن آن‌ها در سراسر تنگه شنیده می‌شود و با صدای آب‌های خروشان می‌آمیزد.
لی لی، نامی که به این تنگه داده‌اند، به گویش بومی‌های آنجا برمی‌گردد. آن‌ها به درختانی که میوه‌هایی به اندازه‌ی آلبالو دارند و در تنگه پیدا می‌شوند، لی لی می‌گویند. میوه‌ای است همانند گیلاس. نه‌تنها در تنگه بلکه در آن گستره نیز از این درخت پیدا می‌شود.
نام دیگری که به تنگه لی لی داده‌اند، اندکی دشوارخوان است. گاه به آنجا «سورپیلو» نیز می‌گویند! نمی‌دانیم سورپیلو به چه معنا است. اما نام پُلی در چند کیلومتری تنگه است. از این‌رو، گاه تنگه را هم به نام همان پُل می‌خوانند.
مسافت پایانی تنگه لی لی زیبایی افزون‌تری می‌گیرد. آب شفاف‌تر است و صخره‌ها صیقلی‌تر.
از دیگر جاذبه‌های گردشگری پیرامون تنگه لی لی، باید به دریاچه‌ی «گهر» در 19 کیلومتری آن اشاره کرد و نیز کوه قارون در 30 کیلومتری تنگه، با بلندای 2751 متر.

خبرنگار امرداد: بامداد رستگار