کوهپیمایان و دره‌نوردانی که گذرگاه‌های کوهستانی ایران را می‌شناسند می‌گویند تنگ الیت سخت‌ترین دره‌ی ایران است. این سختی به جریان توفنده‌ی آبی بازمی‌گردد که تنگه را درمی‌نوردد و گام‌به‌گام چنان خطرناک می‌شود که گذر از آن به مهارت یک دره‌نورد حرفه‌ای و کارکشته نیاز دارد.
از همین‌روست که با پافشاری هشدار می‌دهند که اگر با جریان‌های آبی و شیوه‌ی گذر از آن‌ها آشنا نیستید، دیدن تنگ الیت را فراموش کنید!
تنگ الیت در استان مازندران و در گستره‌ی مرزن‌آباد جای دارد. جایی که رودخانه‌ی چالوس با رود «برا رود» برخورد می‌کند، مرزن‌آبادِ زیبا، دامن گسترده است. تنگ الیت در کنار روستایی به همین نام دیده می‌شود و نیز روستاهای «دایر» (دلیر) و «گرماب سر».
پیچ‌و‌خم‌های دیدنی جاده چالوس، زیباست و از میان کوه‌ها و جنگل‌ها می‌گذرد و راهی برای رسیدن به روستاهای الیت و دایر است. این راه سرشار از گردنه‌های بلند و جنگل‌های به‌هم فشرده است و دره‌های ژرف.
روستاهای الیت و دایر چندان از هم دور نیستند و در دشتی هموار، دیده می‌شوند. کم‌وبیش 40 کیلومتر با جنوب باختری مرزن‌آباد فاصله دارند. نکته‌ی درخور توجه این است که پیش از داخل شدن به تنگه و پس از بیرون آمدن از آن، روستاها دیده می‌شوند.
گستره‌ی تنگ الیت و دامنه‌های آن را 80 کیلومتر مربع برآورد کرده‌اند. از همان آغاز ورود به تنگه، جریان رود و فشار آب، بسیار پُرزور و سهمگین است. بی‌سبب نیست آن‌هایی که توان رد شدن از چنان آب خروشان و توفنده‌ای را در خود نمی‌بینند، از همان آغاز راه، بازمی‌گردند و دیدن تنگ الیت را، با همه‌ی زیبایی‌های آن، رها می‌سازند.
دشواری اینجاست که برای پیمودن این تنگه، هر لحظه و در هر گام باید با چالشی هراس‌آور روبه‌رو شد. درگیری با سنگ‌های درشت و بسیار لیز رودخانه یک نمونه از آن دشواری‌ها است. گاه نیاز هست که پرش‌هایی با بلندایی بیش از پنج متر به درون حوضچه‌ی آبشارها انجام گیرد. زمانی دیگر تنها با شنا در مسیر تند رودخانه می‌توان راه را ادامه داد. شناگری نیز همراه با درگیری با پست و بلند آب‌هایی است که خروشان می‌گذرند. از سویی دیگر، چه‌بسا یکباره با کاهش ارتفاع روبه‌رو شویم. از این‌رو، هوشیاری و دقت در زمان گذر از تنگ الیت، بسیار مهم است. این درگیری‌ها از همان آغاز ورود به تنگه پدید می‌آید و تا به پایان پیمایش ادامه دارد. بستر رودخانه نیز یکسره گِلی است و هر گذرنده‌ای را دچار دردسر می‌کند و چه بسا تعادلش را برهم می‌زند. سقوط از دیواره‌های تنگه نیز هر آن، وجود دارد. به این سبب و بسیاری دشواری‌های دیگر است که تنگ الیت را گذرگاهی فنی می‌دانند که تنها با ابزارهای بایسته و کمکی می‌توان آن را پیمود. در آنجا، همواره ریسک سقوط وجود دارد.
تنگ الیت و پیرامون آن، آب‌وهوایی سرد دارد. یخبندان‌ها گاه تا 8 ماه ادامه می‌یابد و پیمودن تنگه را ناشدنی می‌سازد. از همین‌رو، مناسب‌ترین زمان برای دیدن تنگه، در تابستان است.
در تنگ الیت چندین آبشار دیده می‌شود. هر آبشار داستان خود را دارد و از آبشارهای آسان‌گذر تا آبشاری بسیار سخت و بلند، در مسیر گذر هست. برای رسیدن به آبشار نخست، راه به‌گونه‌ای است که تنها با پرش‌های بلند پیمودنی است. در ادامه‌ی راه، دو سنگ صخره‌ای درشت دیده می‌شود که از میان آن آبشاری پُرفشار سرازیر است. شدت سرریز آبشار به اندازه‌ای است که حوضچه‌ی آن آکنده از کف سفیدرنگی می‌شود. آن کف آلودگی، ژرفای آبشار را پنهان می‌کند و نمی‌توان دریافت که عمق حوضچه چه اندازه است. چنین دشواری‌هایی ریسک سقوط به درون حوضچه را بالا می‌بَرد.
آبشار پنجم را «آبشار اژدها» نامیده‌اند. از آن‌رو که پُر خروش و تلاطم است. بزرگترین آبشار تنگ الیت نیز هست. این آبشار سه پله‌ای است. شاید نام آبشار را راه‌نوردان تنگ الیت برگزیده باشند و بومی‌های آنجا با این نام آشنایی نداشته باشند. اما گزینش درستی است و این آبشار به‌راستی مانند افسانه‌هایی که درباره‌ی اژدها و سهمگینی آن می‌گویند، سخت و هراس‌آور است.
پوشش گیاهی تنگ الیت فراوان است و جنگل‌های پیرامون آن، انبوه. هر چند در سال‌های گذشته جنگل‌های این گستره نیز آسیب‌های بسیار دیده‌اند و از انبوهی پوشش آن‌ها کاسته شده است. در این گستره، حیات وحش نیز فراوان است و در آنجا گرگ، خرس، پلنگ و بُزکوهی و نیز خوک دیده شده‌اند.
شوربختانه آلاینده‌ها در آغاز تنگ الیت و پیرامون آن کم نیستند. زباله‌ها در جای‌جای آن دیده می‌شوند و از زیبایی زیست بومی که همانند کم‌شماری دارد، می‌کاهند. یادآوری دوباره اما بایسته‌ای است که زیست‌بوم ما نیاز به نگاهبانی و پذیرش مسوولیت دارد. این کار، تنها با آگاهی‌بخشی به‌دست خواهد آمد.
یک نکته‌ی دیگر نیز در خور یادآوری است. گفتیم که گذر از این تنگه‌ی فنی بسیار دشوار است و نیاز به آشنایی با آموزش‌های دره‌نوردی و کوه‌نوردی دارد. تا آبشار پنجم تنگ الیت این فرصت هست که از تنگه بیرون بیاییم و راه را ادامه ندهیم. پیشنهاد می‌شود که اگر توان رویارویی با جریان آب تنگه وجود ندارد، بی‌درنگ باید از آن جا بیرون آمد. اما پس از آبشار پنجم، راهی برای بیرون آمدن نیست.
در پایان تنگه و پس از پشت سر گذاشتن خوان‌های فراوان و هول‌آور، تنگ الیت روی خوشش را نشان می‌دهد و راه به تمامی باز می‌شود و آسان‌گذر. در ادامه، دیگر پرش‌های ناگزیر و اختلاف بلندی دیده نمی‌شود. این نیز پاداش تنگ الیت است به آن‌هایی که بردبارانه و چیره‌دستانه از این تنگ بسیار سخت و سهمگین، گذشته‌اند!
گذرندگان تنگ الیت، از 13 فرود ناگزیر و 7 پرش ناگهانی یاد کرده‌اند که از آغاز تنگه تا پایان آن هست و باید از سر گذراند. همین آمار نشان می‌دهد که با چه پدیده‌ی طبیعی ناآرامی روبه‌رو خواهیم بود.
خبرنگار امرداد: بامداد رستگار
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر