1047 سال پیش در چنین روزی، ۱۳ شهریور سال 1532 شاهنشاهی (973 میلادی)، ابوریحان بیرونی، دانشمند بزرگ ایرانی، چیره بر تمامی دانش‌های دانشگاهی روزگار، در خوارزم چشم به جهان گشود.
ابوریحان بیرونی، در ۲۲ آذر سال 1607 شاهنشاهی در غزنه چشم از جهان فروبست. دانشمند بزرگ ایرانی، که زادگاهش روستای کوچک (بیرون) بود، «بیرونی» نامیده شد.
او در تاریخ، ادبیات، فلسفه، طبیعیات، ستاره شناسی ریاضیات، هندسه، هیات (علوم فضایی)، فیزیک، زمین‌شناسی و جغرافیا چیرگی داشته و سرآمد دانشمندان دوران خود بوده است. دائرهالمعارف علوم چاپ مسکو ابوریحان را دانشمند همه قرون و دوران خوانده است. در بسیاری از کشورها نام او را بر دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و تالار کتابخانه‌ها نهاده و به او فرانام (:لقب) «استاد جاوید» داده‌اند.
وی گردش خورشید، گردش محوری زمین و جهات شمال و جنوب را به درستی محاسبه و تعریف کرده است. خورشیدگرفتگی هشتم آوریل سال ۱۰۱۹ میلادی را در کوه‌های لغمان (افغانستان کنونی) رصد و بررسی کرد و ماه‌گرفتگی سپتامبر همین سال را در غزنه به زیر نگرش برد.
در زمان وی، سامانیان که پایتخت‌شان شهر بخارا بود، بر شمال‌شرقی ایران، شامل خراسان بزرگتر و منطقه خوارزم، زیاریان بر گرگان و مازندران و سرزمین پیرامون آنها، بازماندگان صفاریان بر سیستان بزرگتر، غزنویان بر جنوب ایران خاوری (مناطق مرکزی و جنوبی افغانستان امروز) و بوئیان بر دیگر مناطق ایران تا بغداد فرمانروایی می‌کردند و همه آنان برانگیزنده‌ی دانش و ادبیات فارسی بودند و سامانیان بیش از دیگران در این راه کوشیدند. بیرونی که در جرجانیه خوارزم نزد ابونصرمنصور به دانش‌اندوزی پرداخته بود، مدتی نیز در گرگان تحت حمایت مادی و معنوی زیاریان که مرداویز سردودمان آنان بود، به تحقیق پرداخت و پس از آن تا پایان عمر در ایران خاوری آن زمان به پژوهش‌های علمی خود ادامه داد. با اینکه محمود غزنوی میانه خوبی با بیرونی نداشت و ابزار کافی برای پژوهش در اختیار او نبود، ولی این دانشمند لحظه‌ای از تلاش برای تکمیل تحقیقات علمی خود دست نکشید.
او که به زبان‌های یونانی، هندی و عربی هم چیره بود، کتب و رسالات بی‌شماری که شمار آنها را بیش از ۱۴۶ گفته‌‌اند، نوشت که بیش از ۱۳ هزار سطر است.
مهمترین آثار او «التفهیم» در ریاضیات و نجوم، «آثار الباقیه» در تاریخ و جغرافیا، «قانون مسعودی» که نوعی دائرهالمعارف است و کتاب «هند» درباره اوضاع این سرزمین از تاریخ و جغرافیا تا عادات و رسوم و طبقات اجتماعی آن، است.
بیرونی کتاب دائرهالمعارف خود را به نام سلطان مسعود غزنوی حاکم وقت کرد، ولی پیش‌کش او را که سه بار شتر سکه نقره بود نپذیرفت و به او نوشت که کتاب را برای خدمت به دانش و گسترش آن نوشته است، نه پول.
بیرونی همزمان (:معاصر) با پور‌سینا بود که در اصفهان می‌نشست و با نامه‌نگاری و هم‌اندیشی به تبادل دیدگاه می‌پرداختند.
بیرونی در پی لشکرکشی‌های محمود غزنوی به هند غربی (که پاکستان امروز بخشی از آن است) با دسترسی به آن سرزمین امکان فراگیری زبان هندی را به دست آورد و درباره‌ی رخدادهای هند پژوهش کرد که برآورد این پژوهش، کتاب «هند» اوست.
او در تاریخ، ادبیات، فلسفه، طبیعیات، ستاره شناسی ریاضیات، هندسه، هیات (علوم فضایی)، فیزیک، زمین‌شناسی و جغرافیا چیرگی داشته و سرآمد دانشمندان دوران خود بوده است. دائرهالمعارف علوم چاپ مسکو ابوریحان را دانشمند همه قرون و دوران خوانده است. در بسیاری از کشورها نام او را بر دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و تالار کتابخانه‌ها نهاده و به او فرانام (:لقب) «استاد جاوید» داده‌اند.
وی گردش خورشید، گردش محوری زمین و جهات شمال و جنوب را به درستی محاسبه و تعریف کرده است. خورشیدگرفتگی هشتم آوریل سال ۱۰۱۹ میلادی را در کوه‌های لغمان (افغانستان کنونی) رصد و بررسی کرد و ماه‌گرفتگی سپتامبر همین سال را در غزنه به زیر نگرش برد.
در زمان وی، سامانیان که پایتخت‌شان شهر بخارا بود، بر شمال‌شرقی ایران، شامل خراسان بزرگتر و منطقه خوارزم، زیاریان بر گرگان و مازندران و سرزمین پیرامون آنها، بازماندگان صفاریان بر سیستان بزرگتر، غزنویان بر جنوب ایران خاوری (مناطق مرکزی و جنوبی افغانستان امروز) و بوئیان بر دیگر مناطق ایران تا بغداد فرمانروایی می‌کردند و همه آنان برانگیزنده‌ی دانش و ادبیات فارسی بودند و سامانیان بیش از دیگران در این راه کوشیدند. بیرونی که در جرجانیه خوارزم نزد ابونصرمنصور به دانش‌اندوزی پرداخته بود، مدتی نیز در گرگان تحت حمایت مادی و معنوی زیاریان که مرداویز سردودمان آنان بود، به تحقیق پرداخت و پس از آن تا پایان عمر در ایران خاوری آن زمان به پژوهش‌های علمی خود ادامه داد. با اینکه محمود غزنوی میانه خوبی با بیرونی نداشت و ابزار کافی برای پژوهش در اختیار او نبود، ولی این دانشمند لحظه‌ای از تلاش برای تکمیل تحقیقات علمی خود دست نکشید.
او که به زبان‌های یونانی، هندی و عربی هم چیره بود، کتب و رسالات بی‌شماری که شمار آنها را بیش از ۱۴۶ گفته‌‌اند، نوشت که بیش از ۱۳ هزار سطر است.
مهمترین آثار او «التفهیم» در ریاضیات و نجوم، «آثار الباقیه» در تاریخ و جغرافیا، «قانون مسعودی» که نوعی دائرهالمعارف است و کتاب «هند» درباره اوضاع این سرزمین از تاریخ و جغرافیا تا عادات و رسوم و طبقات اجتماعی آن، است.
بیرونی کتاب دائرهالمعارف خود را به نام سلطان مسعود غزنوی حاکم وقت کرد، ولی پیش‌کش او را که سه بار شتر سکه نقره بود نپذیرفت و به او نوشت که کتاب را برای خدمت به دانش و گسترش آن نوشته است، نه پول.
بیرونی همزمان (:معاصر) با پور‌سینا بود که در اصفهان می‌نشست و با نامه‌نگاری و هم‌اندیشی به تبادل دیدگاه می‌پرداختند.
بیرونی در پی لشکرکشی‌های محمود غزنوی به هند غربی (که پاکستان امروز بخشی از آن است) با دسترسی به آن سرزمین امکان فراگیری زبان هندی را به دست آورد و درباره‌ی رخدادهای هند پژوهش کرد که برآورد این پژوهش، کتاب «هند» اوست.
امرداد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر