کرمانشاه یکی از استان‌های پُرآب کشور است و از دید زیست‌بوم‌های آبی ارزش بسیار دارد. این استان آب و هوایی نیمه‌خشک و گرم در تابستان و نیمه‌خشک و سرد در زمستان دارد. هشیلان تنها تالاب کرمانشاه است. اما بیشتر از یکصد سرآب در این استان دیده می‌شود.
تالاب هشیلان کرمانشاه
تالاب هشیلان؛ این تالاب در فاصله‌ی نزدیک به 30 کیلومتری شمال باختری (:غربی) شهر کرمانشاه، در دهستان الهیارخانی و در دشتی گسترده و زمین‌های دامنه‌ی کوه‌های خورین و ویس دیده می‌شود. آرامگاه اویس قرنی، سراب یاوری و قلعه‌ی داراب به این تالاب نزدیک‌اند. پهنه‌ی تالاب هشیلان به 450 هکتار می‌رسد و تنها تالاب استان کرمانشاه است.
نام این تالاب در زبان کُردی به معنای «لانه‌ی ماران» است؛ از این‌رو که در تالاب هشیلان گونه‌های بسیاری از مارها، به‌ویژه مارهای آبی و چلیپر زندگی می‌کنند. چلیپر گونه‌ای از مار است که بزاق سمی دارد اما زهر آن چندان آسیبی به انسان نمی‌رساند.
به‌گفته‌ای پیشینه‌ی تالاب هشیلان به دوره‌ی ژوراسیک می‌رسد. تالاب هشیلان پوشش گیاهی ویژه‌ای دارد. به‌گونه‌ای که پیرامون آن هیچ‌گونه درختچه‌ای دیده نمی‌شود و تنها درختان بید، به‌گونه‌ای پراکنده و بسیار اندک، در آن رشد می‌کنند. پوشش گیاهی تالاب را علف‌های آبزی و گل‌هایی با برگ‌های شناور تشکیل می‌دهد.
جزایر کوچک و بزرگی در تالاب هشیلان هست که شمار آن‌ها بیش 100 جزیره‌ی یکصد متر مربعی تا یک هکتاری می‌رسد. این جزیره‌ها در فصل زمستان و ریزش باران به زیر آب می‌روند.
پرندگانی مانند: لک‌لک، حواصیل، بوتیمار، غاز خاکستری و اردک در تالاب هشیلان بسر می‌برند. پرندگان کوچ‌رو تالاب نیز از آسیای مرکزی به سوی آن می‌آیند. از این‌رو تالاب هشیلان گستره‌ای باارزش برای پرنده‌شناسی و طبیعت‌گردی است.
در پیرامون تالاب هشیلان جاندارانی مانند روباه و شنگ (: جانوری گوشتخوار از خانواده‌ی راسویان) به‌فراوانی دیده می‌شوند. شوربختانه این گونه‌ی جانوری در خشکسالی‌های سال‌های 1386 تا 1387 از میان رفت.
یک جانور دیگر تالاب هشیلان تشی است که در بلندی‌های پیرامون تالاب زندگی می‌کند. تشی جونده‌ای است که پوست بدن او پوشیده از خارهای بلند است. سوسمار آگاما، مارمولک و سمندر از دیگر خزندگان این گستره هستند. بلندی‌های خورین در پیرامون تالاب، زیستگاه باارزشی برای بُز وحشی نیز است. از این رو، در این تالاب تا فاصله‌ی 780 هکتاری تیراندازی و شکار ممنوع است.
از گونه‌های ماهیان تالاب هشیلان می‌توان به عروس‌ماهی، سیاه‌ماهی، سفیدکولی و زردک‌ماهی اشاره کرد. در این تالاب ماهی کپور پرورشی نیز رهاسازی شده است.
تالاب هشیلان دست به‌گریبان دشواری‌هایی است. یک نمونه‌ی آن مساله‌ی مالکیت زمین‌های آن است. مردم روستا از زمان‌های دور در زمین‌ها و جزیره‌های تالاب کشاورزی کرده‌اند و مالکیت زمین‌ها آن به کشاورزان می‌رسد. این دشواری مانعی بر سر راه ثبت بین‌المللی تالاب هشیلان است. چنین به‌گمان می‌رسد که تنها چاره‌ی آن رویکرد کشاورزی استان به‌سوی محصولاتی باشد که مصرف آبی کم دارند. یک دشواری دیگر کارهای بسیار راه‌سازی و صنعتی است که به تالاب هشیلان آسیب‌های جبران‌ناپذیری خواهد زد. مدیریت کشاورزی، جلوگیری از ساخت چاه‌های غیرمجاز و مدیریت ساخت سدها، از راهکارهای نگاهبانی از تالاب هشیلان و زیست‌بوم این استان است.
گفتنی است که تالاب هشیلان کرمانشاه گستره‌ای بادخیز است.
شماری دیگر از پدیده‌های طبیعی کرمانشاه، سرآب‌های آن است. سرآب جایی است که آب از سرچشمه‌ساران نزدیک به‌هم می‌جوشد و رود بزرگی را می‌سازد. شماری از سرآب‌های استان کرمانشاه این‌گونه‌اند:
نام این تالاب در زبان کُردی به معنای «لانه‌ی ماران» است؛ از این‌رو که در تالاب هشیلان گونه‌های بسیاری از مارها، به‌ویژه مارهای آبی و چلیپر زندگی می‌کنند. چلیپر گونه‌ای از مار است که بزاق سمی دارد اما زهر آن چندان آسیبی به انسان نمی‌رساند.
به‌گفته‌ای پیشینه‌ی تالاب هشیلان به دوره‌ی ژوراسیک می‌رسد. تالاب هشیلان پوشش گیاهی ویژه‌ای دارد. به‌گونه‌ای که پیرامون آن هیچ‌گونه درختچه‌ای دیده نمی‌شود و تنها درختان بید، به‌گونه‌ای پراکنده و بسیار اندک، در آن رشد می‌کنند. پوشش گیاهی تالاب را علف‌های آبزی و گل‌هایی با برگ‌های شناور تشکیل می‌دهد.
جزایر کوچک و بزرگی در تالاب هشیلان هست که شمار آن‌ها بیش 100 جزیره‌ی یکصد متر مربعی تا یک هکتاری می‌رسد. این جزیره‌ها در فصل زمستان و ریزش باران به زیر آب می‌روند.
پرندگانی مانند: لک‌لک، حواصیل، بوتیمار، غاز خاکستری و اردک در تالاب هشیلان بسر می‌برند. پرندگان کوچ‌رو تالاب نیز از آسیای مرکزی به سوی آن می‌آیند. از این‌رو تالاب هشیلان گستره‌ای باارزش برای پرنده‌شناسی و طبیعت‌گردی است.
در پیرامون تالاب هشیلان جاندارانی مانند روباه و شنگ (: جانوری گوشتخوار از خانواده‌ی راسویان) به‌فراوانی دیده می‌شوند. شوربختانه این گونه‌ی جانوری در خشکسالی‌های سال‌های 1386 تا 1387 از میان رفت.
یک جانور دیگر تالاب هشیلان تشی است که در بلندی‌های پیرامون تالاب زندگی می‌کند. تشی جونده‌ای است که پوست بدن او پوشیده از خارهای بلند است. سوسمار آگاما، مارمولک و سمندر از دیگر خزندگان این گستره هستند. بلندی‌های خورین در پیرامون تالاب، زیستگاه باارزشی برای بُز وحشی نیز است. از این رو، در این تالاب تا فاصله‌ی 780 هکتاری تیراندازی و شکار ممنوع است.
از گونه‌های ماهیان تالاب هشیلان می‌توان به عروس‌ماهی، سیاه‌ماهی، سفیدکولی و زردک‌ماهی اشاره کرد. در این تالاب ماهی کپور پرورشی نیز رهاسازی شده است.
تالاب هشیلان دست به‌گریبان دشواری‌هایی است. یک نمونه‌ی آن مساله‌ی مالکیت زمین‌های آن است. مردم روستا از زمان‌های دور در زمین‌ها و جزیره‌های تالاب کشاورزی کرده‌اند و مالکیت زمین‌ها آن به کشاورزان می‌رسد. این دشواری مانعی بر سر راه ثبت بین‌المللی تالاب هشیلان است. چنین به‌گمان می‌رسد که تنها چاره‌ی آن رویکرد کشاورزی استان به‌سوی محصولاتی باشد که مصرف آبی کم دارند. یک دشواری دیگر کارهای بسیار راه‌سازی و صنعتی است که به تالاب هشیلان آسیب‌های جبران‌ناپذیری خواهد زد. مدیریت کشاورزی، جلوگیری از ساخت چاه‌های غیرمجاز و مدیریت ساخت سدها، از راهکارهای نگاهبانی از تالاب هشیلان و زیست‌بوم این استان است.
گفتنی است که تالاب هشیلان کرمانشاه گستره‌ای بادخیز است.
شماری دیگر از پدیده‌های طبیعی کرمانشاه، سرآب‌های آن است. سرآب جایی است که آب از سرچشمه‌ساران نزدیک به‌هم می‌جوشد و رود بزرگی را می‌سازد. شماری از سرآب‌های استان کرمانشاه این‌گونه‌اند:
سراب نیلوفر کرمانشاه
سرآب نیلوفر؛ در 20 کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه و در دامنه‌ی کوه کماجار دیده می‌شود. این سرآب آکنده از گل‌های نیلوفر است و زیباترین مجموعه گل‌های نیلوفر را در این سرآب می‌توان دید. در افسانه‌های بومی آن گستره چنین آمده است که در ژرفای سرآب نیلوفر گنجینه‌ای از خسروپرویز ساسانی پنهان شده است.
یکی از ویژگی‌های این سرآب زلال بودن آب آن است تا بدان اندازه که ساقه‌های گل‌های نیلوفر در درون آن می‌توان دید. در بهار و تابستان با گرم شدن هوا نیلوفرهای سرآب پدیدار می‌شوند.
گنجایش بهره‌دهی آب سرآب نیلوفر بسیار است و برای پرورش ماهی نیز پهنه‌ای مناسب به‌شمار می‌آید. ژرفای آن گاه به 32 متر می‌رسد. افزون‌بر اینکه دارای غارهای زیرزمینی است. گستره‌ی این سرآب به 1331 هکتار می‌رسد.
یکی از ویژگی‌های این سرآب زلال بودن آب آن است تا بدان اندازه که ساقه‌های گل‌های نیلوفر در درون آن می‌توان دید. در بهار و تابستان با گرم شدن هوا نیلوفرهای سرآب پدیدار می‌شوند.
گنجایش بهره‌دهی آب سرآب نیلوفر بسیار است و برای پرورش ماهی نیز پهنه‌ای مناسب به‌شمار می‌آید. ژرفای آن گاه به 32 متر می‌رسد. افزون‌بر اینکه دارای غارهای زیرزمینی است. گستره‌ی این سرآب به 1331 هکتار می‌رسد.
سراب بیستون کرمانشاه
سرآب بیستون؛ در 30 کیلومتری شمال‌شرقی شهر کرمانشاه و در دامنه‌ی کوه بیستون جای گرفته است.
سراب دربند صحنه کرمانشاه
سرآب دربند؛ در شمال شهر صحنه جای گرفته است و آبشارهای چشم‌نواز آن آوازه‌ی بسیار دارد. افزون‌بر این که طبیعت سرسبز و دره‌ی پُر از درخت آن نیز از دیدنی‌های این زیست‌بوم است.
سراب روانسر کرمانشاه
سرآب روانسر؛ در درون شهر روانسر جای گرفته و سرچشمه‌ی رود قره‌سو است. این سرآب از کوهستان شاهو سرچشمه می‌گیرد.
سراب سنقر کرمانشاه
سرآب سنقر؛ در 5 کیلومتری جاده‌ی سنقر به کرمانشاه جای دارد و در روستایی به نام تازه‌آباد. از شگفتی‌های سرآب سنقر این است که آب آن در زمستان گرم و در تابستان خنک است. آب آشامیدنی روستاهای پیرامون، از این سرآب فراهم می‌شود.
سراب هرسین
سرآب هرسین؛ در دامنه‌ی کوه شیرز و در درون شهر هرسین جای دارد. سراسر آن پوشیده از درختان جنگلی است. سرآب هرسین یکی از 50 نمونه گردشگری استان کرمانشاه است.
سراب خضر زنده کرمانشاه
سرآب خضر زنده؛ در 24 کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه و در مسیر جاده‌ی کرمانشاه به سنندج جای دارد.
خبرنگار امرداد: بامداد رستگار
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر