جشن سده، بر همه‌ی ایرانیان و پاسداران فرهنگ ایران باستان خجسته باد!

«سده» جشن باستانی و پایدار ایرانیان

دهم بهمن برابر است با جشن سده، آیین هزاران ساله ایرانیان. در ایران باستان از آغاز آبان تا پایان اسفند را دوره سرما می‌خواندند که صد روز پس از آغاز این دوره و پنجاه روز مانده به نوروز «سده» و جشن آتش بود.

هنوز در روستاهای جنوب شرقی ایران اصطلاح «صد به سده، پنجاه به نوروز» شنیده می‌شود؛ یعنی جشن سده صد روز پس از یکم آبان و 50 روز به نوروز برپا می‌شود. برخی از پارسیان هند و تاجیکیان «سده» را جشن آدور (آدور = آذر، و هنوز در روستاهای شرق ایران، افغانستان و آسیای مرکزی بوته خشک را آدور می‌خوانند. از سده به بعد، از میزان شدّت برودت کاسته می شود.

آیین جشن با هزاران سال پیش تفاوت نکرده است. مردم، هرکس برحسب توان خود، مقداری هیزم اهداء می‌کند و در زمینی باز آتش برپا می‌شود و حاضران بر گرد آن به شادی می‌پردازند.

نظامی در توصیف شرکت‌کنندگان در جشن سده گفته است:

رخ آراسته دست‌ها پرنگار ـــ به شادی دویدند از هر کنار.

آریایی‌های آسیا و اروپا همیشه روشنی و گرمی را که خورشید و آتش به وجود آورنده آن بوده‌اند نشانه‌ی بخشش خدا دانسته و احترام گذارده‌اند.

فردوسی جشن سده را آتش پرستی نمی‌داند و برپاکنندگان آن را چنین توصیف کند:

….. مپندار کاتش (که آتش) پرستان بدند (بودند – کنایه از این که جشن سده را آتش‌پرستان به وجود نیاورده‌اند).

جشن سده را به هوشنگ پیشدادی نسبت دهند . فردوسی در این زمینه گوید :

به هوشنگ ماند، این «سده» یادگار ـــ بسی باد چون او دگر شهریار

سده را قبلا «سدک» می گفتند. ابوریحان نوشته است که صد روز پس از آغاز سرما (یکم آبان)، «سده» و پنجاه روز بعد از سده، نوروز است و از سده تا درو کردن جو و به دست آمدن گلابی بهاره (موسوم به «جو رس») نیز صد روز است.

اهمیت جشن سده برای ایرانیان که آن را در ردیف آیین‌های نوروز و مهرگان قرار می‌دادند به حدی بود که در دوران ساسانیان، شاهان وقت بدون تشریفات در میان مردم در این مراسم شرکت می‌کردند. پس از حمله‌ی تازیان، «مرداویز» را احیاکننده‌ی این جشن در قرون وسطا خوانده‌اند که در اصفهان آن را از سر گرفت.

چراغانی و روشن کردن شمع را به آیین «سده» نسبت می‌دهند. در افسانه‌های کهن ایران آمده است که متهمان برای اثبات بیگناهی از روی آتش شعله‌ور عبور می‌کردند و هزار سال پیش از میلاد، سیاوش هم که متهم شده بود برای اثبات بی‌گناهی خود از آتش عبور کرد. 

امرداد