اِوَزی، گویشی بازمانده از زبان‌های کهن ایرانی

اِوَز، بخش لارستان کهن استان فارس را دربرمی‌گیرد. مردمان این گستره به گویشی سخن می‌گویند که بسیار دیرینه است. این گویش که یادگاری از زبان‌های کهن ایرانی است، دنباله‌ی زبان پارسی نو (یا همان پارسی دری) است. ریشه‌های این گویش به زبان اوستایی و پهلوی برمی‌گردد. از این‌رو، گویش اِوَزی برای شناخت ریشه‌های زبان پارسی و بهره‌گیری از واژگان آن، ارزش گرانبهایی دارد. پیداست که گردآوری و ثبت واژگان گویش‌ها کاری بایسته و سزاوار است. با انجام چنین کاری است که فرهنگی‌های بومی از فراموشی و نابودی رهایی می‌یابند.

اکنون عبدالله جانفدا باکوششی درخور ستایش گنجینه‌ای یگانه از واژگان و فرهنگ اِوَز را به هم‌میهنانش ارمغان کرده است. «فرهنگ بزرگ گویش اِوَزی» او، که به‌تازگی به بازار کتاب راه یافته است، با سخت‌کوشی و باریک‌بینی موشکافانه‌ای فراهم آمده است. جانفدا، سالیان بسیاری از زندگی خود را بر سر این کار ارزشمند گذاشته است. هنگامی کوشش او به‌درستی شناخته خواهد شد که بدانیم فرهنگ‌نگاری کاری زمان‌بَر و پیچیده است که بردباری بسیاری می‌خواهد و دلبستگی‌ای مهرورزانه. جانفدا با مهری که به گویش مادری خود دارد چنین کار ماندگاری را انجام داده است و به‌دستیاری انتشارات نوید شیراز، در دو جلد منتشر کرده است.
«فرهنگ بزرگ گویش اِوَزی» دربردارنده‌ی واژگان اِوَز، همراه با اِعراب‌گزاری و آوانویسی و معنای واژگان است. برای بسیاری از واژگان نیز توضیحاتی آمده است که راهنمایی برای شناخت فرهنگ اِوَز است.
پیش از واژگان، بخش‌هایی به فرهنگنامه افزوده شده تا بر دامنه‌ی آگاهی خوانندگان کتاب افزوده شود و به شناخت بیشتری از فرهنگ و گویش اِوَزی بیانجامد. «اِوَز در یک نگاه» اشاره‌ای کوتاه به تاریخ و فرهنگ اِوَز است که در رویه‌های آغازین کتاب آمده است. «دلیل نامگذاری اِوَز»، «فهرست مانده‌های باستانی بخش اِوَز»، «ویژگی‌های فرهنگ گویش اِوَزی»، شیوه‌ی «آوانویسی» کتاب و بخش بسیار کارآمدی به نام «دستور گویش اِوَزی»، از نوشته‌هایی است که در آغاز این فرهنگ دو جلدی دیده می‌شود.
در پایان کتاب نیز «زبانزدهای اِوَزی» و «نام گستره‌ای جغرافیایی اِوَز» آورده شده است. این بخش، از سودمندی‌های دیگر کتاب است. در بخش پیوست‌ها «آیین جشن زناشویی»، «داستان‌ها»، «صرف فعل‌ها» دیده می‌شود و در رویه‌های پایانی کتابنامه و نگاره‌ها آمده است.
دکتر میرجلال‌الدین کزازی و دکتر عبدالمجید ارفعی پیشگفتاری‌هایی بر این فرهنگ نوشته‌اند.
«فرهنگ بزرگ گویش اِوَزی»، نوشته و گردآورده‌ی عبدالله جانفدا، را انتشارات نوید شیراز با شمارگان 1500 نسخه چاپ و پخش کرده است.

خبرنگار امرداد: اسفندیار کیانی