۲۸ دی ۱۳۹۸

ایران من - تالاب‌های استان قم، جوشش زندگی در دل کویر

قم با آن که استانی خشک و کویری است اما شگفت‌آور است که یکی از برخوردارترین استان‌های تالابی ایران شناخته می‌شود. تالاب‌های این استان نزدیک به 10 درصد از پهنه‌ی جغرافیایی آن را شکل می‌دهد. گستره‌ی آن‌ها نیز به بیش از 290 هزار هکتار می‌رسد. از ویژگی تالاب‌های استان قم ماندگاری نسبی آن‌ها است.

تالاب مُرِه؛ این تالاب 10 هزار هکتاری، در شمال استان قم، در کیلومتر 50 جاده ی قم به گرمسار و در جنوب کوه مُره جای گرفته است. از همین‌رو، به تالاب مُره نامور است. تالاب مُره در گوشه‌ی باختری (:غربی) گستره‌ی نگاهبانی شده‌ی کویر و در دشت مسیله دیده می‌شود.
در گذشته از آن‌رو که پیرامون تالاب باتلاقی بود دسترسی به آن دشوار بود اما با ساخت جاده‌ی قم-گرمسار در پیرامون تالاب، راه رسیدن به آن آسان شده است.
آب تالاب مُره لب‌شور است و در فصل گرم به شکل دشت‌های رُسی نمایان می‌شود اما در فصل سرد، به‌ویژه هنگام راه افتادن سیلاب‌ها، پهنه‌ای آبی می‌شود. گفتنی است که اگر جریان آب در حوض تالاب مُره ادامه‌دار باشد از آن سرریز می‌کند و به‌سوی دریاچه‌ی نمک سرازیر می‌شود.
بیش از 40 گونه‌ی گیاهی در تالاب مُره شناسایی شده است؛ مانند: درمنه‌ی بیابانی، سودا و اسفناج. پرنده‌های کوچ‌رو تالاب نیز 15 گونه‌اند. این تالاب تا میانه‌ی بهار زیستگاه پرندگان کوچ‌رو است. تنجه، کاکایی، آبچلیک و حواصیل شماری از پرندگان تالاب مُره هستند.
گفتنی است که در سال‌های دور دو گونه‌ی جانوری جبیر (:آهوی بومی) و گور ایرانی در این گستره دیده شده‌ است.
تالاب حوض سلطان؛ این تالاب در شمال شهرستان قم جای دارد. گستره‌ی آن به بیش از 37 هزار هکتار می‌رسد و از پست‌ترین جاهای فلات ایران به شمار می‌رود. این گستره از دید زیست‌شناسی و دیرینه‌شناسی درخور ارزش بسیار است.
آب تالاب حوض سلطان بسیار شور است. این شوری از مرکز تالاب به‌سوی بیرون کاهش پیدا می‌کند. از سوی دیگر، حوزه‌ای کم‌باران شناخته می‌شود. سالانه 100 تا 120 میلی‌متر بارش باران در این پهنه گزارش شده است.
تالاب حوض سلطان زیستگاهی مهم برای پرندگان به‌شمار می‌رود. در پیرامون آن، پرندگان کوچ‌رو زندگی می‌کنند. هوبره یکی از پرندگان کوچ‌رو پیرامون تالاب است. سارگپه، دلیجه، شاهین و کبوتر نیز در این پهنه دیده می‌شوند. پستاندارانی چون خرگوش، شغال و موش صحرایی و خزندگانی مانند بزمجه، آگاما (گونه‌ای مارمولک)، ارمیاس کویر، افعی و سوسمار برخی از حیات‌وحش تالاب‌اند. بر روی‌هم، در این گستره چهار گونه پستاندار، پنج گونه پرنده و پنج گونه خزنده شناسایی شده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افزون‌بر 240 گونه موجودات هوازی مانند جلبک‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها در تالاب زیست می‌کنند.
پوشش گیاهی تالاب حوض سلطان بیش از 40 گونه است. به‌ویژه این‌که شماری از آن‌ها گیاهان دارویی درخور توجهی دارند. درمنه‌ی بیابانی، اشنان، تاغ‌زرد و سیاه، سودا و اسفناج در این تالاب رویش می‌کنند.
تالاب بهشت معصومه؛ در شمال شهر قم، نزدیک به 20 کیلومتری جنوب تالاب حوض سلطان و در سه کیلومتری شرق اتوبان قم-تهران جای گرفته است. این پهنه، آبگیری همیشگی (:دائمی) است که در همه‌ی فصل‌های سال آب دارد. گستره‌ی آن به پنج هکتار می‌رسد. افزون‌بر آن، منطقه‌ای دشتی به‌شمار می‌رود که در بخش‌های تپه ماهوری و نفت‌خیز جای گرفته است.
تالاب بهشت معصومه جایی برای پرنده‌نگری است. مرغابی، غاز، آبچلیک، کاکایی، حواصیل و پرنده‌ی کنار آبزی دُم‌جنبانک در این تالاب زندگی می‌کنند.
این پهنه مملو از نی است.
تالاب غدیر؛ در جنوب خاوری استان قم، در فاصله‌ی 10 کیلومتری غرب دریاچه‌ی نمک و دشت مسیله است. گستره‌ی آن به سه هزار هکتار می‌رسد و تالابی شور و فصلی شناخته می‌شود.
تالاب غدیر هیچ‌گونه رودخانه‌ای ندارد و سفره‌های آبی آن گستره آبِ تالاب را برآورده می‌کنند. این تالاب دو دهه خشک بود اما بارش‌های بهاری امسال آن را از خشکی رهایی بخشید.
نیاز به یادکرد است که دسترسی به تالاب غدیر، از آن‌رو که جاده‌ای ندارد، دشوار است.


خبرنگار امرداد: بامداد رستگار

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر