اِشکَفتِ تاریخی روستای «ویَندکَلخُوران» در شهر سَرعِین استان اَردبیل که در واقع گوردخمه‌های باستانی ارزشمندی بوده، از سوی سوداگران فرومایه و قاچاقچیان اَموال فرهنگی – تاریخی مورد دست‌اَندازی و تاراج جای گرفته و آسیب‌های برگشت‌ناپذیری به آن‌ها وارد شده است.
به گزارش اَمرداد، اِشکَفت (:غار) تاریخی و بی‌همتای روستای ویَندکلخُوران از بخش‌های شهر سَرعین که با گمان بسیار فراوان و با نشانه‌ها و شواهد موجود باید گوردَخمه یا همان آرامگاه‌های صخره‌ای مردگان باشد به دست نابِخردان فرومایه و چپاوُلگران یادمان‌های تاریخی به بهانه های پوچ و خیال‌انگیز و همیشگی یافتن گنج، مورد دست‌اَندازی‌های (:تعرضات) بی شماری جای گرفته و به تاراج رفته است. قاچاقچیان اَموال تاریخی – فرهنگی با دستگاه‌های پیکور (چکش تخریب) و دِریل به جان یادگارهای نیاکانی افتاده و در اقدامی نابخردانه و دیوانه‌وار (:جنون آمیز)، گودال‌هایی نزدیک به یک متر و در چند جای این گوردخمه‌ها پدید آورده و ریخت و ساختار این آثار را به‌هم ریخته و از هم گُسسته و نابود کرده‌اند. کَندوکاوهای غیرمجازی که نوعی شبیخون به یادمان‌های تاریخی به شمار می‌آید و بیشتر بخش‌ها و درون گوردخمه‌ها را شکسته و از میان برده و شواهد باستان شناختی آن‌ها را برای همیشه نابود کرده است. یادگاری‌نویسی با رنگ و به جا گذاشتن زباله‌های پلاستیکی و شیشه‌ای گوناگون افراد بازدیدکننده و بیشتر همان سوداگران و ولگردان در درون این یادمان تاریخی ارزشمند، صحنه‌ی زشت و زننده‌ای را به نمایش گذاشته است. رِخنه‌ی گُل‌سنگ‌ها و گیاهان هَرز در درون سنگ‌ها که مایه‌ی پدیداری شکاف و ترک‌های فراوان در جای جای اثر شده است از دیگر دشواری‌های این یادمان باستانی است. اما شاید بدترین چیزی که مایه‌ی آزار گردشگران چیره‌دست (:حرفه ای) و دلبستگان (:علاقمندان) به این نمونه از یادمان‌های تاریخی در هنگام ورود به درون گوردخمه‌ها خواهد شد، بوی بد و آزاردهنده‌ای است که ناشی از ریختن برخی از زباله‌ها و شوربختانه برجای ماندن سِرگین (:مدفوع) انسانی بوده که تاب و توان بازدیدکننده را گرفته و بسیار ناخوشایند است و این گونه رفتار و برخوردها با یادمان‌های تاریخی را باید بی‌گمان نوعی دهن کَجی به یادگارهای گذشتگان و توهین به پدران و نیاکان خود برشمرد. به باور کُنشگران میراث فرهنگی این دست رفتارها بیانگر بی‌فرهنگی و نا‌آگاهی برخی از مردمان است. عملکردی که می‌توان از آن، با نام خودزنی فرهنگی یاد کرد.
ابهام در ثبت ملی و کاربری اثر
یکی از موضوع‌هایی که در پرونده‌ی این یادمان تاریخی وجود دارد و نگارنده یکی دو هفته را پیگیر آن بوده و در پایان هم به نتیجه نرسیده است، ثبت ملی و کاربری اثر بوده که دارای پیچیدگی (:ابهام) شگفت‌اَنگیزی است. زیرا نگارنده پس از بازدید از این یادمان باستانی با همکاری یکی از کارشناسان میراث فرهنگی اردبیل و در گفت‌وگو با مدیر سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهر سَرعین که آن یادمان تاریخی تحت سرپرستی وی جای دارد، سخنان شگفت‌انگیزی را دریافت کرده است. مدیر میراث فرهنگی شهر سرعین درگفت‌و‌گو با اَمرداد از ثبت ملی آن با کاربری اِشکَفت و با نام اِشکفت روستای ویَندکَلخوران سخن گفته است. همچنین این سرپرست (:مسوول) سازمان میراث فرهنگی از نبود پرونده‌ی ثبتی اثر در دفتر نمایندگی میراث فرهنگی شهر سرعین آگاهی داده است. موضوعی که جای افسوس و شگفتی فراوان دارد. با این همه، پیگیری‌های فراوان ما از سازمان میراث فرهنگی استان اردبیل درباره‌ی پرونده‌ی ثبتی اثر نیز به نتیجه‌ای نرسیده و نگارنده از دفتر ثبت سازمان میراث فرهنگی مرکزی و تهران پیگیر داستان ثبت ملی آن شده که در پایان گویا پرونده‌ای برای ثبت این یادمان با نام اِشکفت یا همان غارکلخوران وجود نداشته است!! باز هم نگارنده آرام ننشسته و در جست‌و‌جوهای فراوان اینترنتی به چنین نوشته‌ای برخوردکرده که روشن نیست آیا منظور ثبت همین اثر است یا نه. زیرا که گمان می‌رود آثار تاریخی دیگری در این روستا یا پیرامون آن وجود داشته باشد. به هر روی، در نوشته‌ای اینترنتی آمده است: آثار صخره‌ای ویند در تاریخ 25 اِسپندماه 1379 خورشیدی با شماره ی 3669 به عنوان یکی از آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. همچنین کاربری این یادمان تاریخی که نماینده‌ی میراث فرهنگی سرعین با پافشاری (:اصرار) از آن به عنوان اِشکفت یاد می‌کند، بنا بر شواهد موجود و ساختار اثر و پژوهش‌ها و بررسی‌های فراوان میدانی نگارنده، باید بی‌گمان گوردخمه یا همان آرامگاه مردگان باشد و همانندی بسیاری با گوردخمه‌های صخره ای روستای سُماقان در شهر شاهین دژ آذربایجان غربی دارد که پیشتر مورد بازدید نگارنده جای گرفته است. هرچند که، نمونه‌های دیگری از این گوردخمه ها را در شمال باختری کشور و سرزمین آذرآبادگان می‌شناسیم. از سویی، گوردخمه‌های صخره‌ای در سرزمین باستانی آتورپاتگان یا آذرآبادگان، بی شمار بوده و وجود چُنین یادمان‌هایی با نگرش به موقعیت جایگیری و مکانی آن‌ها و شیوه‌ی تراش و ابزار به کار رفته در آن، هرگز دور از ذهن نبوده و نیست. در پایان نیاز به یادآوری است که گویا آثار صخره‌ای دستکَند دیگری در نزدیکی روستای ویندکَلخوران وجود دارد که باید مورد بازدید و بررسی‌های باستان شناختی جای گرفته و کاربری و دیرینگی (:قدمت) آن‌ها روشن شود.
تاراج بزرگ گوردخمه های روستای ویندکلخوران
گوردخمه‌های باستانی روستای ویَندکَلخُوران در پِی ناکارآمدی مدیریت میراث فرهنگی و رها شدن آن در گوشه‌ای به حال خود و رسیدگی نکردن و غفلت مدیران و سرپرستان سازمان میراث فرهنگی، مورد تاراج قاچاقچیان اَموال تاریخی – فرهنگی به بهانه‌های خیال اَنگیز و پوچ یافتن گنج جای گرفته و آسیب‌های برگشت‌ناپذیری دیده است. این چپاولگران نابخرد و فرومایه با دستگاه‌های پیکور (چکش تخریب) و دِریل برقی و دیگر ابزار و آلات کَنده‌کاری به جان یادگارهای نیاکانی افتاده و چندین بخش از درون و کف این گوردخمه‌ها را با کَندوکاوهای غیرمجاز خود و پدیداری گودال‌های ژرف (:عمیق) ویران کرده و ساختار و اصالت اثر را به هم ریخته‌اند. به گونه‌ای که دیگر نمی توان بر روی این یادمان تاریخی پژوهش و بررسی انجام داد و به کاربری دقیق و دیرینگی آن دست یافت. شوربختانه تاراجگران میراث فرهنگی، بیشتر بخش‌های این یادمان ارزشمند باستانی را شکسته و نابود کرده اند. با این همه، نگارنده بر پایه‌ی خویشکاری (:وظیفه) ملی خود و با پیگیری‌های فراوان، این رویداد تلخ را به آگاهی مدیر سازمان میراث فرهنگی سرعین و فرماندهی یگان حفاظت میراث فرهنگی استان اَردبیل رسانیده و خواستار رسیدگی و توجه بیشتر سرپرستان این سازمان به یادمان‌های تاریخی و ملی شده است.
گوردخمه‌های ویندکَلخوران سرعین
شهر سَرعین در 28 کیلومتری باختر اَردبیل و در دامنه ی شمال خاور (:شرق) کوه سبلان جای گرفته است. ویَند نام روستایی است که در چهارکیلومتری شهر سرعین جای دارد. در بخش خاوری روستای ویندکلخُوران چشمه‌ی آب روان و زلالی وجود دارد که از دره‌ی «ورنیاب» سرچشمه گرفته و تا بخش پایانی کشتزارهای روستای ویند دنباله دارد. در بالای چشمه‌ی آب و بر سینه ی سِتبر کوه، دهانه‌ی چهار اِشکفت دیده می‌شود. این اِشکفت‌ها در واقع، گوردخمه‌های باستانی ارزشمندی هستند که هم اینک آسیب‌های فراوانی از سوی سوداگران یادمان‌های تاریخی دیده اند. همچنین به اَنگیزه‌ی دست اندازی های انسانی، شوربختانه هیچ گونه سفالی در پیرامون این یادگار تاریخی دیده نمی شود و گاهنگاری این گوردخمه‌ها را با دشواری رو به رو کرده است. از سویی، این منطقه قلمرو اورارتوها و ماناها نیست که بتوان آن‌ها را به این دوره نسبت داد و کار با دشواری و پیچیدگی همراه است. اما بر پایه‌ی شواهد موجود و ریخت گوردخمه‌ها و دیگر نمونه‌هایی که نگارنده در بخش شمال باختری کشور دیده است با احتیاط و گمان می‌توان این گوردخمه ها را به نیمه ی نخست هزاره ی یکم پیش از میلاد نسبت داد. یعنی چیزی نزدیک به 600 تا 700 پیش از میلاد. همچنین نمی توان این گوردخمه‌ها را به دوره‌ی ماد منسوب کرد. زیرا شواهد و نشانه‌هایی برای منسوب کردن به این دوره، وجود ندارد. هرچند که، تنها بررسی‌ها و پژوهش‌های باستان شناختی تعیین کننده‌ی دوره‌ی تاریخی این گوردخمه‌ها است. در پایان بررسی‌های باستان شناختی در این منطقه اَمری بایسته (:ضروری) و بسیار مهم به شمار می‌آید و سازمان میراث فرهنگی اَردبیل باید همه‌ی توان و انرژی خود را هرچه زودتر بر سر این موضوع مهم بگذارد تا هم تاریکی‌ها و رمز و رازهای نهفته در دل تاریخ آشکار شود و هم پیش از نابودی کامل به دست عوامل انسانی، بتوان آن‌ها را بررسی کرده و نجات داد و اگر این یادمان به ثبت ملی نیز نرسیده است، هر چه زودتر آن را به ثبت ملی رسانیده و مورد حفاظت قرار دهند.
به گزارش اَمرداد، روستای ویند دارای طبیعتی بسیار زیبا و آب و هوایی خنک و دلپذیر است و اَنبوه باغ‌های روستا، چشم‌انداز زیبایی را رقم زده است که در فصل تابستان یکی از جاهای دیدنی و گیرایی‌های گردشگری به شمار می‌آید.
در زیرنویس نگاره‌های این گزارش از واژه‌ی غار- گوردخمه به انگیزه‌ی احتمالات بهره برده شده است.
نگاره‌های زیر را که به تازگی گرفته شده است، ببینید :
تاراجگران فرومایه با پیکور و دریل به جان یادمان تاریخی افتاده اند که دل هردوستدار تاریخ ایرانی را به درد می آورد
انبوه حفاری‌های غیرمجاز درون یادگار نیاکانی آن را به نابودی کشانده است
حفاری‌های غیرمجاز درون غار-گوردخمه تاریخی آسیب برگشت ناپذیری به یادمان ملی زده است
حفاری بزرگ با دستگاه‌های حفاری درون غار شماره چهار که آنرا کامل ویران کرده است
سکوهایی که درون غار - گوردخمه وجود دارد
خاکهای حاصل از حفاری‌های غیرمجاز که نو است و نشان می‌دهد حفاری‌ها به تازگی صورت گرفته است
نگاره‌ای هنری و زیبا از درون غار-گوردخمه تاریخی روستای کلخوران در شهر سرعین اردبیل
گوردخمه‌های تاریخی و ارزشمند روستای ویندکلخوران که به حال خود رها شده و به وسیله عوامل انسانی آسیب‌های فراوانی دیده است
عوامل بیولوژیکی یا همان گل سنگ‌ها، وضعیت بدی را برای یادگار تاریخی رقم زده است
ورودی غار-گوردخمه که به دو بخش تقسیم می شود و دست اندازی‌های انسانی درون آن، جای افسوس دارد
ورودی گوردخمه تاریخی شماره سه روستای کلخوران ویند
ورودی گوردخمه بزرگ شماره یک و عوامل بیولوژیکی آسیب رسان در ورودی اثر
فرتورها از سیاوش آریا
خبرنگار اَمرداد : سیاوُش آریا
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر