شهر بی‌دهان‌ها در گستره‌ی باستانی نامور به شهر یئری در ۶۵ کیلومتری اردبیل و ۳۱ کیلومتری خاور (:شرق) مشکین‌شهر در کنار رود قره‌سو جای دارد.
بر پایه‌ی کاوش‌های باستان‌شناسی انجام‌شده در گستره‌ی باستانی «یئری» پیشینه‌ی این گستره نزدیک به 4000 سال پیش گمانه‌زنی شده است ولی برخی این پیشینه را 8000 سال می‌دانند. این گستره‌ی باستانی با پهنای ۴۰۰ هکتار که دربردارنده‌ی سه بخش نیایشگاه، دژ و قوشاتپه از مهم‌ترین منطقه‌های باستانی ایران به شمار می‌رود تشکیل شده است.
اگرچه چارلز الن برنی، باستان‌شناس انگلیسی، پیشینه‌ی آن را هم‌زمان با هخامنشیان ولی خارج از محدوده دولت آن‌ها دانسته است، ولی گفته می‌شود دیرینگی دژ و نیایشگاه به ۱۴۵۰ سال پیش از زایش مسیح و قوشا تپه به 7000 سال پیش از زایش مسیح می‌رسد. در نیایشگاه اصلی شهر یئری که از زیر خاک بیرون آمد، نزدیک به ۳۰۰ سنگ‌افراشت با بلندی‌های گوناگون از ۳۵ تا ۲۵۰ سانتی‌متر با چهره‌های انسان (بی‌دهان) با دست و شمشیر به دست آمد.
در بخش باختری (:غربی) جای گردآوری سنگ‌ها نیز غاری دیده می‌شود که ساکنان بومی آن‌را «قاراکوهبل» نام‌گذاری کرده‌اند که روبه‌روی آن چند تخته‌سنگ روی یکدیگر گذاشته شده است.
گستره‌ی شهریری برجای مانده‌ی چند دوره‌ی تاریخی مس- سنگی، عصر آهن ۱ و عصر آهن ۲ است و بقایایی از دژی از روزگار آهندر این گستره به دست آمده است. در فصل‌های بعدی کاوش، آثاری از سفال، مفرغ و نقش‌های انسانی دیده شد که باستان‌شناسان آن‌ها را پیشکش‌هایی برای نیایشگاه می‌دانستند. یکی از این دو نیایشگاه در زیر دیوار دفاعی دژ جای داشت. به باور باستان‌شناسان در روزگار اورارتویی که ساکنان شهر یئری بر روی نیایشگاه خود دژ ساخته بودند از دین خود روی گردانده‌اند و خدای اورارتویی (خالدی) را پذیرفته‌اند. البته این رخداد می‌تواند اختیاری و یا به اجبار صورت گرفته باشد. در این فصل حفاری یک لایه نیز در زیر محوطه‌ی داخلی دژ به دست آمد که به شهری متروک و کهن‌تربرجای مانده بود. سفال‌های قهوه‌ای مایل به بنفش و سفال های داغدار و سیاه نیز در این محل به دست آمد که به پیش از روزگار آهن برمی‌گردد.
در فصل سوم حفاری روشن شد که در روزگار اورارتوییان دژ به آتش کشیده و متروک شده‌است. وجود خاکستر در لایه‌های خاک دژ نشان دهنده‌ی آتش‌سوزی قلعه است. به این ترتیب دوره‌های گوناگون زندگی انسان از 8000 سال پیش تا روزگار اورارتوییان در شهر یئری به صورت پی درپی روشن شد. در این فصل شمار بسیاری ظرف‌های سفالی، اشیای زرین مانند آویز، دکمه‌های زینتی و پلاک های طلایی و مفرغیبه دست آمده است.
این گستره‌ی باستانی ارزشمند که وسیع‌ترین منطقه‌ی تاریخی استان اردبیل و یکی از با اهمیت‌ترین گستره‌های پیش از تاریخ شمال باختری (:غرب) ایران است ۲۴ شهریورماه ۱۳۱۰ خورشیدی به شماره ۶۱۶۲ ثبت ملی شده است.
شهر بی‌دهان‌ها درگستره‌ی یئری اردبیل
شهر بی‌دهان‌ها درگستره‌ی یئری اردبیل
سنگ افراشته‌های بی‌دهان در یئری اردبیل
شهر بی‌دهان‌ها؛ گستره‌ای خاموش در یئری اردبیل
یئری شهر بی‌دهان‌ها
آدمک‌های یئری دهان ندارند
آدمک‌های سنگی یئری دهان ندارند
یئری به شهر بی‌دهان‌ها نامور است
فرتورها از سبا سلیمانی
خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر