پشت آن درخت‌ها، بعد از مارپیچ‌های متعدد جاده، «سد زیبا خانوم» نشسته است. در قلب این روستای كوچك هنوز سنت‌های قدیمی منطقه نفس می‌كشد. هنوز چند نفری هستند كه بعد از فراغت از كشاورزی و دامداری نمدمالی می‌كنند.
نمدمالی یكی از بافته‌های شمال ایران است. از دیرباز در این منطقه به دلیل دوام زیادی كه نمد در رطوبت دارد از این زیرانداز استفاده می‌شده است. حالا گذر زمان آن را به یك هنر فراموش شده یا حداكثر بافته‌ای كه بیشتر جنبه تزیئنی و هنری برای شهری‌ها دارد تبدیل كرده است. در روستاهای كوچك شمال ایران هنوز نمدمالی رایج است. گاهی این نمد مالی‌ها به سفارش تولیدكنندگان بخش خصوصی و گاهی به سفارش سازمان صنایع دستی بافته می‌شود. در روستای سید زیبا خانم، كه در منطقه دو هزار تنكابن واقع است هم چند نفری از پیرمردان روستا هنوز نمد مالی می‌كنند.
میر مولا ثریا فارغ‌التحصیل رشته‌های صنایع دستی و فرش دستباف است. او در یكی از شهرهای نزدیك به این روستا به دنیا آمده و بعد از ادامه تحصیل در این روستا كارگاه كوچكی برای نمد مالی راه انداخته است. می‌گوید: «خیلی گشتم تا جای خوبی برای تولید نمد پیدا كنم. از غرب تا جنوب ایران. در نهایت یكی از گزینه‌ها همین روستای زیبا خانم بود. سال‌های اول نمدمالها زیاد بودند اما هر سال تعدادی از آنها از دست می‌روند. حالا دیگر به انگشتان یك دست هم نمی‌رسند و بیشتر آنها آنقدر مسن هستند كه نمی‌توانند كار سنگینی مثل نمد مالی را انجام دهند.»
ثریا درباره نمد مالی در این منطقه می‌گوید: «نمد به دلیل مقاومت بالایی كه در برابر رطوبت دارد، در شمال ایران زیاد استفاده می‌شده اما زیر‌انداز‌های امروزی جای آن را گرفته و چون مالیدن نمد هم كار سختی است و هم جوان‌ها آن را یاد نگرفته‌اند، تولید به حداقل رسیده است.»
نمد مالان هنگام كار سخت و سنگین نمدمالی، ذكر می‌گویند یا برای خود اشعاری زمزمه می‌كنند. كه فشار كارشان كمتر شود.
بهتر ز هزار فرش اطلس نَمَدُم / مُو این نَمَدُم به كل عالم نَمِدُم
فردا كه حساب خلق آیه به میون / مُو جز نَمَدُم حساب دیگر نَمِدُم
طرح‌ها و نقشه‌های قدیمی از یادها رفته، نمدمالها هم آنها را به خاطر نمی‌آورند. بخشی از آنها از روی عكس‌ها و نمدهای قدیمی شناسایی و بخش دیگر به كمك حافظه پیرمردها و طراحی‌های جدید بافته می‌شود. ثریا طرح‌ها، رنگ‌ها و ابعاد تازه‌ای را برای نمدهایی كه در كارگاهش می‌مالد، استفاده می‌كند: «فقط یك نفر را پیدا كردم كه تمام طرح‌های قدیمی را به یاد دارد. مثل دایرة المعارف است. وقتی می‌خواهد نمدی بمالد دستش را باز می‌گذارم و هیچ كاری به كارش ندارم. خودش بهترین طرح‌ها را می‌زند. هفتاد سالش است اما هنوز هم این كار سنگین را می‌كند. نمد زیرانداز محبوبی نیست. برای اینكه آن را در زندگی امروزی جای بدهیم و با معماری مدرن هماهنگ كنیم، ابعاد، طرح و رنگ آن را تغییر دادیم. بعضی از نمدها طرح‌های كاملا جدیدی دارد. در بعضی از نمدها نقوش كلاسیك را دوباره احیا كردیم.»
هر چه نمد بیشتر مالیده شود، استحكام بیشتری دارد. البته مواد اولیه مرغوب هم نقش به سزایی دارد. سازمان صنایع دستی اخیرا با در اختیار قرار دادن مواد اولیه به نمد مالان، نمدهایی تولید می‌كند اما به نظر می‌آید این نمدها از مرغوبیت خوبی برخوردار نیستند: «من یا تولیدكنندگان خصوصی نه تنها تكنیك و سبك‌های نمدمالی را تغییر دادیم بلكه برای كیفیت آن هم تلاش زیادی كردیم. مثلا از مرغوب‌ترین پشم و بهترین رنگ استفاده می‌كنیم. نمدمالها باید سه برابر آن وقتی كه برای یك نمد كه سفارش سازمان صنایع دستی است وقت بگذارند. این كار هم كار سختی است. به همین خاطر، ترجیح می‌دهند زودتر یك نمد متوسط ببافند و بروند سراغ بعدی.»
در روستای سد زیبا خانم و اطراف آن هیچ جوانی نمد نمی‌مالد. هیچ كدام مشتاق نیستند این كار را تجربه كنند. ترجیح می‌دهند بی‌كار باشند ولی نمد نمالند. آنها در آرزوی ترك زادگاهشان، رویای كار در شهرهای شلوغی مثل تهران را در سر می پرورانند. شهری كه مردمش دود دودكش‌های كلبه‌های چوبی روستایی و نمدهایی كه در بهار خواب‌ها پهن می‌شد، فراموش كرده‌اند.
میر مولا می‌گوید: «اگر همین چند نفر هم بمیرند، نمی‌دانم چه كنم! همه تلاشم را كردم تا بازار جدیدی برای نمد پیدا كنم. در نمایشگاه‌های اولیه‌ام همه با اكراه می‌آمدند ولی بعد از دیدن طرح‌های مدرن نظرشان عوض می‌شد. سراغ همه سازمان‌های مربوط هم رفتم هیچ سازمانی مرا حمایت نكرد. همه تلاشم تنها به چند قرار ملاقات و منتهی شد.»
تارنمای امرداد -آزاده شهمیرنوری
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر