میبد، که یکی ازکهن‌ترین شهرهای ایران و استان یزد به شمار می‌آید، از پیشینه‌ای چند هزارساله برخوردار است. این شهر به شوند برخورداری از بافت تاریخی، بسیاری از سازه‌های باستانی و تاریخی ارزشمند خود را در فهرست سازمان میراث فرهنگی کشور به ثبت رسانده است.
از نکات درخور نگرش در ساخت دژ نارین می‌توان به شبکه‌های زیرزمینی برای رفت و آمد اشاره کرد که طراحان و معماران آن روزگار، آن‌ها را برای تدارک و تهیه‌ی نیازمندی‌های زندگی مانند آب و غذا ساخته‌اند. راه‌هایی که گفته می‌شود هرگز از هیچ بیگانه و متجاوزی گشوده نشده است. برخی از باستان‌شناسان، پیشینه‌ی سکونت در این مجموعه‌ی تاریخی را نزدیک به سه تا چهار هزار سال پیش از زایش مسیح برآورد کرده‌اند. برپایه‌ی پیشینه‌ی یادشده شده، به نظر می‌رسد نارین قلعه کهن‌ترین تمدن بشری تاریخ یزد را با خود دارد.
نارین قلعه‌ی میبد؛ دژی به استواری تاریخ
دژ نارین در ارگ حکومتی شهر تاریخی میبد یزد است که در پشته‌ای طبیعی با بلندای بیش از ۲۵ متر همچنان از روزگار ساسانیان استوار برجای مانده است. از فراز دژ چشم‌انداز تاریخی و طبیعی شهر با مجموعه‌های به‌هم پیوسته‌ای از ساخت و سازهای خشت و گل و باغ‌های درهم‌تنیده پیدا است. این دژ از دید ساختار دفاعی با پنج حصار و دربند از ساختار پیچیده و منحصر به فردی بنا شده است که تقریبا نفوذ دشمن به درون قلعه را غیر ممکن می‌ساخته است.
معماری دژ نارین میبد یزد
کهن دژ نارین قلعه میبد دارای دو بخش مردم‌نشین و حاکم‌نشین بوده است که بعد از گذر از مسیری حلزونی از در بند نخست به سمت بالا به سه طبقه شاه‌نشین می‌رسیدند. در قسمت شاه‌نشین ساختارهای معماری از دوره‌های مختلف به ویژه از روزگار ساسانیان به چشم می‌خورد و خشت‌هایی با ابعاد ۴۵ سانتی متر و بلندای ۱۲ سانتی متر دیده می‌شود که بر بزرگی و شکوه این سازه می‌افزاید.
ابعاد خشت‌هایی که در ساخت این سازه به‌کار گرفته شده با یکدیگر همسان نیست و این ناهمسانی نشان‌دهنده‌ی ساخت و تکمیل دژ در روزگاران گوناگون تاریخی است. برخی از این خشت‌ها که گمان می‌رود از روزگار مادها باشند، از ابعادی برابر با ۱۰*۲۴*۴۰ سانتیمتر برخوردارند. دیوارهای سنگین تو در تو به همراه چندین جداکننده و دربند و برج و باروهایی که این سازه را از پیرامون خود جدا می‌کند ساختار کالبدی دژ نارین را تشکیل می‌دهند، همه‌ی برج‌ها و دربندهای دیده شده در این سازه مجهز به تیرکش‌ها، روزن‌ها و جان‌پناه هستند که جنبه‌های دفاعی دژ را آشکار می‌سازند، از این سازه در بیشتر روزگاران به عنوان ارگ حکومتی و گاه به عنوان پناه‌گاه بهره برده می‌شده است.
چاپارخانه میبد
چاپارخانه میبد در بلوار قاضی میرحسین و در کنار کاروانسرای شاه عباسی جای دارد که بخشی از مجموعه کاروانسرا، آب انبار، یخچال و ساباط است و پیشینه‌ی آن به روزگار قاجار بر می‌گردد. این چاپارخانه یکی از مراکز مهم پستی و چاپاری قدیم بوده است که در راه باستانی ری-کرمان ساخته شده است. این سازه به شوند (:دلیل) اینکه مکانی برای نگهداری امانات دولتی و پیام‌ها و نامه‌های پر اهمیت بوده است به صورت دژی ساخته شده که دفاع و نگاهداری از آن امکان‌پذیر باشد. این اهمیت از برج‌ها، دیوارهای بلند، روزنه‌های دیده‌بانی، تیرکش‌ها و جایگاه خوب دفاعی آن پیداست. این چاپارخانه دارای یک محوطه روباز و دو محوطه‌ی سرپوشیده و اتاق‌هایی ویژه‌ی رییس چاپارخانه و اقامت پیک‌ها و نگهبانان و نگهداری اسب‌ها است.
چاپارخانه میبد نیز هم‌چون دیگر سازه‌های بخش مرکزی ایران، دارای یک حیاط میانی بوده و آخورها در دور تا دور این حیاط جای دارد.
در سه سوی پشت آخورها، اصطبل‌ها جای دارند که در زمستان و شب‌ها چهارپایان در آن‌جا نگهداری می‌شدند. در سویه چهارم که میان حیاط و ورودی ساختمان است، اتاق‌هایی برای اقامت چاپارها و مسافران ساخته شده است.
مصالح اصلی سازه از خشت و گل است و در بخش‌هایی از سردر ورودی، پشت‌بام و پای دیوارهای داخل حیاط آجر به‌کار رفته است و ساختمان آن دربردارنده‌ی یک محوطه روباز، دو محوطه سر پوشیده و اتاق‌هایی برای اقامت پیک‌ها، نگهبانان و نگهداری اسب‌ها است.
این سازه‌ی خشتی برای بهره‌برداری و تبدیل به موزه‌ی پست به صورت امانتی به اداره کل پست استان یزد واگذار شده است که درحال حاضر ماکت‌های بسیار زیبایی از پستچیان قدیمی و اسب‌هایی که نگهداری می کرده‌اند به همراه تمبرهای قدیمی، وسایل پست قدیم و اسناد و تصاویر تاریخی مربوط به پست نگهداری می‌کنند.
چاپارخانه میبد از روزگار قاجار برچای مانده است و 19 امردادماه 1379 با شماره ثبت 2767 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
یخچال خشتی میبد
یخچال خشتی میبد در شهر میبد (۵۰ کیلومتری شمال غربی شهر یزد) و در کنار سازه‌های تاریخی بی‌شماری چون رباط شاه‌عباسی جای دارد. این یخچال از یخچال‌های دارای گنبد است و در میان این گونه از یخچال‌ها از دید ابعاد سازه بزرگ‌ترین به‌شمار می‌آید.
پیشینه‌ی این یخچال به پیش از روزگار قاجار و به گفته‌ای روزگار صفویه باز می‌گردد.
انباشتگاه (:مخزن) یخ در این یخچال گودالی بزرگ است که قطر دهانه‌ی آن نزدیک به ۱۳ متر و قطر مقطع آن ۶.۵ متر است و ژرفایی نزدیک به ۵ متر دارد. گرداگرد این گودال سکویی برای رفت و آمد با پهنایی نزدیک به ۱.۵ متر وجود دارد.
گنبد این یخچال از نوع دورچین با خشت خام و بلندای آن نزدیک به ۱۵ متر است. ضخامت پوسته‌ی این گنبد در پایین‌ترین ارتفاع ۲۴۰ سانتیمتر و در بالای گنبد به اندازه‌ی طول یک خشت (۲۰ سانتیمتر) است.
دیوارهای سایه‌انداز این یخچال دیوارهایی با ضخامت دو متر و بلندای هشت متر هستند. درازای دیوار سایه‌انداز اصلی ۴۲ متر و طول دیوارهای کناری آن ۲۰ متر است.
یخچال خشتی میبد در ۱۶ دی‌ماه ۱۳۷۵ و به شماره‌ی ۱۸۲۶ در میان آثار ملی ایران به ثبت رسید.
خبرنگار امرداد: سپینود جم
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر