نادره بدیعی پژوهشگر و نویسنده و چکامه‌سرا که پیش‌تر پژوهشی در پیوند فرهنگی ایران و چین داشته، نوروز 97 سفری به تاجیکستان داشت؛ دیده‌ها و شنیده‌هایش را همراه با فرتورهایی به دوست‌داران فرهنگ ایرانی پیشکش کرد.
نوروز یکی از جشن‌هایی است که در ایران بزرگ و فرهنگی و فارسی‌زبانان جهان پاس‌داشته می‌شود و همه کوشش برای برگزاری با شکوه آن دارند به‌ویژه از زمانی که به‌عنوان یک پرونده در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌است.
تاجیکستان یکی از کشورهای فارسی زبانی است که هر سال نوروز را با شکوه و پررنگ جشن می‌گیرد و مردمانش به نیکی می‌دانند که بایستی از این آیین کهن پاس‌داری کنند تا همیشه زنده و پابرجا بماند.
بدیعی در آغاز سخن از این‌که بخت با وی همراه بوده و چنین سفری را در نوروز داشته، ابراز شادمانی کرد: «نوروز امسال بختی به من روی آورد که بتوانم به دیدارتاجیکستان گرامی و دو شهر زیبا ، تاریخی و فارسی زبان سمرقند چوقند و بخارای شریف در ازبکستان بروم و از آنجا که این یک سفر فرهنگی بود بیشتر به دیدار آثار تاریخی و فرهنگی آن دیار رفتم.»
این نویسنده از سفرش گفت: «سفر از ۲۷ اسفند ۹۶ آغاز شد و تا پیش از نوروز به دیدار چند منطقه و جاهای دیدنی، فرهنگی و تاریخی رفتم که هرکدام ازآنها شگفتی مرا برمی‌انگیخت و همراه با زیبایی‌های طبیعی و طبیعت گشاده‌دست تاجیکستان، نگاه مشتاق مرا به خود می‌کشید. همه جا در تلاش بودم که با آداب، آیین‌ها و فرهنگ بومی تاجیکان بیشتر آشنا شوم و یک مردم شناسی کوتاه از تاجیکان اصیل که هم چنان پای‌بند اصالت‌های تاریخی و فرهنگی خود هستند، داشته باشم.»
وی افزود: «یکی از فرهنگی‌های و تاریخی تاجیکان، جشن ملی و بزرگ نوروز است که آن‌را بسیار با شکوه برگزار می‌کنند. همه ساله در نوروزگاه‌هایی که در سراسر روستاها و شهرهای تاجیکستان وجود دارد، این مراسم بسیار بزرگ و دیدنی برگزار می‌شود.
تاجیکان، نوروز و سال نو را از نیمه شب نخستین روز فروردین می‌شناسند یعنی درست آغاز نخستین روز فروردین آغاز سال نو است که از بامداد همان شب یعنی صبح نخستین روز فروردین، مراسم نوروز در نوروزگاه‌ها آغاز می‌شود.»
بانو بدیعی درباره آیین‌های نوروزی در تاجیکستان گفت: « ازنخستین ساعت‌های بامداد، تاجیکان با لباس‌های نوی سنتی و بومی همراه با سبزه‌های نوروزی و سمنو که به آن «سمنک» و یا «سومنک» می‌گویند، شیرینی، شیربرنج، گل، شمع، نانهای بومی، سازهای موسیقی هم چون سه تار و قیچک ونی و تارو.....به نوروزگاه می‌آیند و بر تخت‌هایی سنتی مانند تخت‌هایی که در رستوران‌های دربند و درکه‌ی شمیران می بینیم، می نشینند و خوان نوروزی خود را می‌گسترانند.
خانواده و دوستان به گرد این خوان‌های نوروزی نشسته، آوازخوانی و شادمانی می‌کنند و برخی هم سمنو برای فروش ارایه می‌دهند. سمنوهای خانگی، شیرینی، نانهای تنورپز خانگی که همه بسیار استادانه پخته شده‌اند در نوروزگاه پخش می‌شود.»
وی در دنباله سخنانش افزود: «پس از جاگیرشدن مردم در نوروزگاه، مهمانان نوروزی که بیشتر از شخصیت‌های تاجیکستان و چهره‌های نامدار فرهنگی و ادبی و علمی آن سامان هستند بر صندلی‌هایِ جایگاهِ ویژه‌یِ مهمانان می‌نشینند، درهمین هنگام سرنا وکرنانوازی آغاز می‌شود و کرنانوازان با لباس‌های بومی کرنا می‌نوازند و به پیشباز نوروز می‌روند.
پس از آنکه شخصیت‌های بلندپایه ی سیاسی و حکومتی هم به جایگاه ویژه آمدند جشن نوروز رسما آغاز می‌شود و شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی به ایراد سخنرانی درباره‌ی داشته‌های فرهنگی و پیشینه‌ی تاریخی تاجیکان می‌پردازند.
دراین هنگام دختران زیبای تاجیک با لباس‌های اطلس رنگارنگ که پارچه‌ی آن درخود تاجیکستان بافته می‌شود درحالی که همگی سبزه‌های نوروزی در دست دارند به میدان نوروزگاه می‌آیند و با هماهنگی درحرکات و گامها ، پیام‌آور نوروز می‌شوند.
پس از آن دختر بهار با لباس سپید گل‌آذین همراه با ساقدوش‌های زیبای خود به نوروزگاه می‌آید و بر تخت می‌نشیند.»
وی از دیدنی‌های دیگر در آیین نوروزی تاجیکان گفت: «در جشن امسال، در سوی دیگر نوروزگاه تختی دیگر را بر پا کرده‌بودند که جوانی ازجوانان تاجیک با لباس زردوزی زیبا برتخت نشسته بودند و نقش جمشید شاه، پادشاه پیشدادی را بازی می‌کرد؛ در نزدیکی جمشید شاه، دو جوان دیگر در نقش خیام و بیرونی دو دانشمند بزرگ ایرانی با همان لباس‌های تاریخی ایستاده بودند.
پس ازمراسم سبزه‌گردانی ، دختران تاجیک به اجرای رامشگری‌های زیبای تاجیکی پرداختند و همراه با گروه خنیاگری این رامشگری‌های زیبا و فولکلوریک را به نمایش گذاشتند.»
بدیعی افزود: «سپس مراسم نمادین پختن سمنو یا همان سَمَنَک آغاز شد که بانوان به همراهی دختران جوان تاجیکی با دستاری با انجام حرکات موزون سمنو را بر خوان گسترده شده، گذاشتند. آرد جوانه‌ی گندم را الک کرده در دیگ ریختند و به آن کمی آب افزودند، زیرش هیزم گذاشته و روشن می‌کنند؛ مواد سمنو را در دیگ هم زده و کار پخت نمادین را انجام دادند و همه‌ی این کارها در قالب جرکات موزون و هماهنگ و اجرای سرود سمنو برگزار شد.»
وی از دیگر آیین‌های نوروزی در تاجیکستان گفت: «دیگر آیینی که همه ساله درنوروزگاه برپا می‌شود اجرای نمادین مسابقه‌ی طناب‌کشی یکی از ورزش‌های کهن است؛ افزون بر تاجیکستان، درافغانستان و چین و ایران نیز رواج دارد.
این مسابقه راجوانان تاجیک در نوروزگاه اجرا کردند و پس از آن نیز به‌پاس کشتی‌های باستانی به گرفتن کشتی پهلوانی پرداختند. این آیین بیشتر با رامشگری، خواندن ترانه و سرود ادامه یافت.»
بدیعی در دنباله سخنانش افزود: «جالب است که پس ازمراسم رسمی نوروزگاه درنیمروز نخستین اول فروردین، همه‌ی مردمی که در نوروزگاه هستند، بزرگ وکوچک، همراه با خنیاگری‌های زیبایی که از بلندگوهای نوروزگاه پخش می‌شد به رامشگری و پای‌کوبی پرداختند که تا شامگاه ادامه یافت.»
پژوهشگر فرهنگ و تاریخ ایران فرهنگی گفت «این مراسم درتاجیکستان سه روز به درازا می‌انجامد و مردم در نوروزگاه‌ها با همبستگی ملی و یک‌پارچگی فرهنگی درکنار یکدیگر جشن باستانی نوروز را برپاکرده و با رامشگری و خنیاگری، بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی همه‌ی مردمان آسیای میانه، نوروز را بزرگ می‌دارند و بدین‌وسیله از داشته‌های تاریخی و فرهنگی خود پاس‌داری می‌کنند چنان‌که درساعت‌هایی از نخستین روز نوروز به خانه‌ی بزرگترها رفته و نوروز را به کلان‌سالان و سالمندان شادباش گفتند.»
بدیعی در پایان سخنانش از پاس‌داری جشن نوروز در میان مردمان ایران بزرگ گفت: «نوروز یکی از جلوه‌ها و چهره‌های هویت ملی، فرهنگی و تاریخی نه تنها تاجیکان که همه‌ی ایرانیان و ایرانی‌تباران در سراسر ایران بزرگ تاریخی و فرهنگی است؛ تاجیکان با آگاهی از این موضوع ارزشمند به نیکویی نوروز را پاس می‌دارند و به آن می‌بالند و می‌نازند.»
تاجیکستان یکی از کشورهای فارسی زبانی است که هر سال نوروز را با شکوه و پررنگ جشن می‌گیرد و مردمانش به نیکی می‌دانند که بایستی از این آیین کهن پاس‌داری کنند تا همیشه زنده و پابرجا بماند.
بدیعی در آغاز سخن از این‌که بخت با وی همراه بوده و چنین سفری را در نوروز داشته، ابراز شادمانی کرد: «نوروز امسال بختی به من روی آورد که بتوانم به دیدارتاجیکستان گرامی و دو شهر زیبا ، تاریخی و فارسی زبان سمرقند چوقند و بخارای شریف در ازبکستان بروم و از آنجا که این یک سفر فرهنگی بود بیشتر به دیدار آثار تاریخی و فرهنگی آن دیار رفتم.»
این نویسنده از سفرش گفت: «سفر از ۲۷ اسفند ۹۶ آغاز شد و تا پیش از نوروز به دیدار چند منطقه و جاهای دیدنی، فرهنگی و تاریخی رفتم که هرکدام ازآنها شگفتی مرا برمی‌انگیخت و همراه با زیبایی‌های طبیعی و طبیعت گشاده‌دست تاجیکستان، نگاه مشتاق مرا به خود می‌کشید. همه جا در تلاش بودم که با آداب، آیین‌ها و فرهنگ بومی تاجیکان بیشتر آشنا شوم و یک مردم شناسی کوتاه از تاجیکان اصیل که هم چنان پای‌بند اصالت‌های تاریخی و فرهنگی خود هستند، داشته باشم.»
وی افزود: «یکی از فرهنگی‌های و تاریخی تاجیکان، جشن ملی و بزرگ نوروز است که آن‌را بسیار با شکوه برگزار می‌کنند. همه ساله در نوروزگاه‌هایی که در سراسر روستاها و شهرهای تاجیکستان وجود دارد، این مراسم بسیار بزرگ و دیدنی برگزار می‌شود.
تاجیکان، نوروز و سال نو را از نیمه شب نخستین روز فروردین می‌شناسند یعنی درست آغاز نخستین روز فروردین آغاز سال نو است که از بامداد همان شب یعنی صبح نخستین روز فروردین، مراسم نوروز در نوروزگاه‌ها آغاز می‌شود.»
بانو بدیعی درباره آیین‌های نوروزی در تاجیکستان گفت: « ازنخستین ساعت‌های بامداد، تاجیکان با لباس‌های نوی سنتی و بومی همراه با سبزه‌های نوروزی و سمنو که به آن «سمنک» و یا «سومنک» می‌گویند، شیرینی، شیربرنج، گل، شمع، نانهای بومی، سازهای موسیقی هم چون سه تار و قیچک ونی و تارو.....به نوروزگاه می‌آیند و بر تخت‌هایی سنتی مانند تخت‌هایی که در رستوران‌های دربند و درکه‌ی شمیران می بینیم، می نشینند و خوان نوروزی خود را می‌گسترانند.
خانواده و دوستان به گرد این خوان‌های نوروزی نشسته، آوازخوانی و شادمانی می‌کنند و برخی هم سمنو برای فروش ارایه می‌دهند. سمنوهای خانگی، شیرینی، نانهای تنورپز خانگی که همه بسیار استادانه پخته شده‌اند در نوروزگاه پخش می‌شود.»
وی در دنباله سخنانش افزود: «پس از جاگیرشدن مردم در نوروزگاه، مهمانان نوروزی که بیشتر از شخصیت‌های تاجیکستان و چهره‌های نامدار فرهنگی و ادبی و علمی آن سامان هستند بر صندلی‌هایِ جایگاهِ ویژه‌یِ مهمانان می‌نشینند، درهمین هنگام سرنا وکرنانوازی آغاز می‌شود و کرنانوازان با لباس‌های بومی کرنا می‌نوازند و به پیشباز نوروز می‌روند.
پس از آنکه شخصیت‌های بلندپایه ی سیاسی و حکومتی هم به جایگاه ویژه آمدند جشن نوروز رسما آغاز می‌شود و شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی به ایراد سخنرانی درباره‌ی داشته‌های فرهنگی و پیشینه‌ی تاریخی تاجیکان می‌پردازند.
دراین هنگام دختران زیبای تاجیک با لباس‌های اطلس رنگارنگ که پارچه‌ی آن درخود تاجیکستان بافته می‌شود درحالی که همگی سبزه‌های نوروزی در دست دارند به میدان نوروزگاه می‌آیند و با هماهنگی درحرکات و گامها ، پیام‌آور نوروز می‌شوند.
پس از آن دختر بهار با لباس سپید گل‌آذین همراه با ساقدوش‌های زیبای خود به نوروزگاه می‌آید و بر تخت می‌نشیند.»
وی از دیدنی‌های دیگر در آیین نوروزی تاجیکان گفت: «در جشن امسال، در سوی دیگر نوروزگاه تختی دیگر را بر پا کرده‌بودند که جوانی ازجوانان تاجیک با لباس زردوزی زیبا برتخت نشسته بودند و نقش جمشید شاه، پادشاه پیشدادی را بازی می‌کرد؛ در نزدیکی جمشید شاه، دو جوان دیگر در نقش خیام و بیرونی دو دانشمند بزرگ ایرانی با همان لباس‌های تاریخی ایستاده بودند.
پس ازمراسم سبزه‌گردانی ، دختران تاجیک به اجرای رامشگری‌های زیبای تاجیکی پرداختند و همراه با گروه خنیاگری این رامشگری‌های زیبا و فولکلوریک را به نمایش گذاشتند.»
بدیعی افزود: «سپس مراسم نمادین پختن سمنو یا همان سَمَنَک آغاز شد که بانوان به همراهی دختران جوان تاجیکی با دستاری با انجام حرکات موزون سمنو را بر خوان گسترده شده، گذاشتند. آرد جوانه‌ی گندم را الک کرده در دیگ ریختند و به آن کمی آب افزودند، زیرش هیزم گذاشته و روشن می‌کنند؛ مواد سمنو را در دیگ هم زده و کار پخت نمادین را انجام دادند و همه‌ی این کارها در قالب جرکات موزون و هماهنگ و اجرای سرود سمنو برگزار شد.»
وی از دیگر آیین‌های نوروزی در تاجیکستان گفت: «دیگر آیینی که همه ساله درنوروزگاه برپا می‌شود اجرای نمادین مسابقه‌ی طناب‌کشی یکی از ورزش‌های کهن است؛ افزون بر تاجیکستان، درافغانستان و چین و ایران نیز رواج دارد.
این مسابقه راجوانان تاجیک در نوروزگاه اجرا کردند و پس از آن نیز به‌پاس کشتی‌های باستانی به گرفتن کشتی پهلوانی پرداختند. این آیین بیشتر با رامشگری، خواندن ترانه و سرود ادامه یافت.»
بدیعی در دنباله سخنانش افزود: «جالب است که پس ازمراسم رسمی نوروزگاه درنیمروز نخستین اول فروردین، همه‌ی مردمی که در نوروزگاه هستند، بزرگ وکوچک، همراه با خنیاگری‌های زیبایی که از بلندگوهای نوروزگاه پخش می‌شد به رامشگری و پای‌کوبی پرداختند که تا شامگاه ادامه یافت.»
پژوهشگر فرهنگ و تاریخ ایران فرهنگی گفت «این مراسم درتاجیکستان سه روز به درازا می‌انجامد و مردم در نوروزگاه‌ها با همبستگی ملی و یک‌پارچگی فرهنگی درکنار یکدیگر جشن باستانی نوروز را برپاکرده و با رامشگری و خنیاگری، بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی همه‌ی مردمان آسیای میانه، نوروز را بزرگ می‌دارند و بدین‌وسیله از داشته‌های تاریخی و فرهنگی خود پاس‌داری می‌کنند چنان‌که درساعت‌هایی از نخستین روز نوروز به خانه‌ی بزرگترها رفته و نوروز را به کلان‌سالان و سالمندان شادباش گفتند.»
بدیعی در پایان سخنانش از پاس‌داری جشن نوروز در میان مردمان ایران بزرگ گفت: «نوروز یکی از جلوه‌ها و چهره‌های هویت ملی، فرهنگی و تاریخی نه تنها تاجیکان که همه‌ی ایرانیان و ایرانی‌تباران در سراسر ایران بزرگ تاریخی و فرهنگی است؛ تاجیکان با آگاهی از این موضوع ارزشمند به نیکویی نوروز را پاس می‌دارند و به آن می‌بالند و می‌نازند.»
جمشیدشاه و خیام در آیین نوروزی شهر دوشنبه
برگزاری آیین نوروز در نوروزگاه تاجیکستان
جایگاه میهمانان ویژه جشن نوروز
خیام و ابوریحان بیروی در جشن نوروزی تاجیکستان
فرتورها از نادره بدیعی
خبرنگار امرداد: مارال آریایی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر