تنبور یکی از کهنترین سازهای ایران است که بزرگ‌تر از سه‌تار، و در گذشته به دوتار نامور بوده است و در بخش‌های لک‌نشین به آن تمیره می‌گویند. این ساز از ۱۳ تا۱۴ پرده ساخته شده است و ۲ تا ۳ سیم دارد. جنس کاسه و رویه‌ی آن از چوب توت و دسته‌اش از چوب گردو است.
اوج شکوه و بزرگی تنبور را در سده‌ی پنجم مهی(:هجری) می‌توان دید و از آن زمان تاکنون در جای‌جای ایران، تنبور را ساز شاه‌خوشینی نامیده‌اند. از یافته‌های باستان‌شناسان می‌توان گفت که دیرینگی این ساز ۶۰۰۰ سال است. شاید نتوان زمان اختراع این ساز را پیدا کرد، اما می‌توان گفت ساخت تنبور از سده‌ها پیش از تازش اسلام رواج داشته است.
تنبور کهنترین ساز زهی زخمه‌ای است، به این چم(:معنی) که نخستین سازی است که دسته‌ای بلند به همراه کاسه و وتر داشته است. در کتاب‌ها و نوشتارهای بسیاری در این باره سخن گفته‌اند. کتاب «دیکشنری گراو» که در زمینه سازشناسی است، دیرینگی این ساز را پنج تا شش هزار سال دانسته و تندیس‌های سنگی در گنج‌خانه‌ها(:موزه) و آثار باستانی به‌جای‌مانده در شوش و تپه‌های بنی یونس در پیرامون شهر موصل دیرینگی این ساز را ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد نشان می‌دهد.
در «کارنامه‌ی اردشیر بابکان» یکی از نوشتارهی پهلوی آمده است که روزی اردشیر در ستورگاه نشسته بود و تنبور می‌زد و می‌سرود. در روایت‌های افسانه‌ای آمده است که رستم در خوان چهارم تنبور می‌نواخته و جایگاه ته رز را به وی و جایگاه باریه را به باربد موسیقی‌دان دربار ساسانیان نسبت می‌دهند. فارابی در «موسیقی الکبیر» به گونه‌ی گسترده درباره تنبور و گونه‌ها و کوک‌های آن بازنمودهای(:توضیحات) گسترده داده است. پورسینا، عبدالقادر مراغی و صفی‌الدین ارموی نیز از این جمله‌اند.
در آثار سرایندگان بزرگ فارسی‌زبان مانند شیخ جنید بغدادی، فردوسی، مولوی، منوچهری دامغانی، نظامی گنجوی، موسوی، حافظ، وحید قزوینی، بیدل دهلوی و وفا کرمانشاهی از تنبور بسیار سخن به میان آمده است.
خبرنگار امرداد: آناهید خزیر
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر